“OOK SCHOONHEID IS BIJ KANTOREN EEN ASPECT VAN DUURZAAMHEID"

ARCHITECTESASSOC HANTEERT METAFOOR VAN EEN BOOM

Het ontwerpbureau architectesassoc profileert zich als collectief denkveld. Brussel is daarbij hun werkterrein. Aan de hand van enkele inspirerende kantoorprojecten schetst Sabine Leribaux hun visie op een contextuele architectuur, duurzaamheid en passiefbouw.

 

"PROMOTORENARCHITECTUUR HOEFT NIET LAUW TE ZIJN"

architectesassoc is gespecialiseerd in kantoren en appartementsgebouwen, al klinkt die tweedeling toch iets te strak om het bureau daartoe te herleiden. Het Brusselse bureau weerlegt overigens met klem de stelling dat promotorenarchitectuur per definitie lauw en kil is. Het ruime portfolio toont in ieder geval dat architectesassoc méér in zijn mars heeft. Zo realiseerde het bureau het Théatre National de Wallonie-Bruxelles waaraan ook l'Escaut (het bureau van de gewezen Brussels Bouwmeester Olivier Bastin) en L'atelier Gigogne sc meewerkten. Het Théâtre National verankert zich in en verenigt zich met de stedelijke context, en werd in 2005 genomineerd voor de Belgische Prijs voor Architectuur & Energie.

architectesassoc streeft steeds naar een gezonde architectuurreflex die rekening houdt met de mens en zijn context. De meeste realisaties bevinden zich in het Brusselse Gewest. Sabine Leribaux: “Door de jaren heen hebben wij heel wat expertise opgebouwd op het gebied van territoriale kennis. Bovendien beheersen wij de administratieve rompslomp en complexiteit eigen aan de Brusselse regio, daardoor hebben we onze eigenste specificiteit en zitten we in deze welbepaalde niche."

 

COHERENTIE EN GLOBALITEIT

Qua aanpak stelt het bureau weliswaar hoge eisen, maar voelt het team een gezonde balans tussen leven en werk. “Het werk vergt een grote intensiteit", legt Leribaux uit. “Precies omdat je alles moet zien, dat geldt voor elk gebouw en dus ook voor kantoorgebouwen. Als je er te snel overheen gaat, mis je zaken."

De architect hanteert hierbij de metafoor van de boom: de kleine blaadjes moeten samen een boom vormen. Ze spreekt daarbij graag over het in- en uitzoomen. “Als je uitzoomt, zie je de boom in zijn totaliteit, voor een gebouw kan je hetzelfde zeggen: hoe staat het met de coherentie en de globaliteit? Als je bijvoorbeeld een kantoor ontwerpt, dan zijn al die 'kleine' zaken van belang. Is het binnen aangenaam om te werken? Wat is het uitzicht? Hoe zit het met de luchtkwaliteit? … parameters die mee de globaliteit en de samenhang bepalen.

Ook stellen wij ons bij elk project twee vragen met een zeker gewicht: 'Wat moet vandaag de identiteit van het project zijn?' - een vraag die gelinkt is aan de historiciteit - en 'Welke stellen we voor morgen voor?' We denken dus aan het tijdelijke én het toekomstige.

Elke lijn is belangrijk in ons ontwerpend onderzoek. We plaatsen die in het teken van het contextuele en de identiteit. Met één lijn geef je impact aan de leefwereld van de mensen: een lijn kan een ruimte openen of sluiten", vertelt Leribaux.

 

KWALITATIEVE BENADERING

De eerder bescheiden maar overzichtelijke en flexibele bezetting van het kantoor - een vijftiental personen - laat deze benadering van architectuur ruimschoots toe. Toegankelijkheid, aanspreekbaarheid en luisterbereidheid effenen de weg voor een nog beter eindresultaat. En in de mission statement wordt door het ontwerpbureau nadrukkelijk gewezen op facetten die mee in het ontwerpverhaal opgaan zoals het sociale, het politieke, het economische, het stedelijke, het culturele en de tijdelijke context. “Omdat we een bureau van beheersbare grootte zijn, worden er geen nodeloze kosten verspeeld en kunnen we doordacht en gedreven de puntjes op de i zetten." De ontwerpen moeten gezien en besproken worden vooraleer ze de deur uitgaan.

De kwalitatieve benadering gaat gepaard met een open werkstructuur van het kantoor. Het team werkt in één grote ruimte. “En voor sommige projecten zie je dat er groepjes van overleg ontstaan. De input komt uit alle hoeken, openheid zorgt voor een perfecte kennisuitwisseling. En dat stimuleert om grenzen af te tasten."

 

GROOTSTE PASSIEFKANTOOR IN BELGIE

“Het toepassen van bepaalde materialen is voor ons belangrijk omdat het de identiteit versterkt. Ze vormen eveneens de blaadjes van de metaforische boom. Het draait niet louter en alleen om de CO2-uitstoot, zoals ik aanhaalde, is er altijd de context en de samenhang … en natuurlijk de schoonheid."

Aeropolis II

“Het kantoorgebouw Aeropolis II was ten tijde van het ontwerp het eerste grote passiefkantoor in de Benelux. Wat ik echter nog veel belangrijker vind, is dat we gebruik hebben gemaakt van innovatieve technieken voor het comfort en het welzijn van de mensen die in dit kantoorgebouw werken." Cenergie en architectesassoc legden bij het integrale ontwerp van dit gebouw de focus op het maximale gebruik van low-tech passieve technieken, zowel voor verwarming als koeling. Het lage-energieconcept werd geüpgraded naar een passiefconcept, wat uiteindelijk niet zoveel duurder bleek.

De gevel van Aeropolis II werd opgebouwd uit geprefabriceerde gevelelementen in houtskeletbouw die tegen de betonnen structuur werden geplaatst. Er werden hiervoor twee types houten frames gemaakt: ze omkaderen ofwel een dikke laag isolatie tussen twee houten panelen, ofwel de driedubbele beglazing. Het grote voordeel van deze bouwwijze is de snelle montage op de werf.

Wetstraat 227

Gelijkaardig verliep de renovatie van het kantoorgebouw in de Wetstraat 227. De oude gevel werd er verwijderd en een nieuwe houten huid werd op amper één week geïnstalleerd. Ook deze transplantatie verliep uitstekend.

“In Aeropolis II werd het aantal ramen wel sterk teruggeschroefd om warmteverlies te beperken. Zowel de soepelheid aan de binnen- en buitenkant als de respectvolle technieken geven dit gebouw zijn identiteit. Energie verbruikt door (residentiële en tertiaire) gebouwen is in Brussel voor ruim 60% verantwoordelijk voor de uitstoot van CO2, dat is niet goed voor ons welzijn, noch voor onze planeet. Logisch dat we daar onze verantwoordelijkheid nemen. Maar techniek is evenwel niet voldoende, schoonheid is eveneens een aspect van duurzaamheid."

 

GREENBIZZ

Het out of the box denken legt architectesassoc geen windeieren. In 2007 was het bureau met het Belmont Court-gebouw in de Belliardstraat winnaar van de prestigieuze MIPIM Award in de categorie van gerenoveerde kantoorgebouwen. Zeker niet minder opmerkelijk is het project Greenbizz dat het in 2017 ook tot in de finale schopte, maar uiteindelijk net naast een MIPIM Award greep.

Voor dit project bedacht het ontwerpteam een intelligent concept. Het gebouw van twee verdiepingen ligt op een oud braakliggend terrein van Belgacom aan de Dieudonné Lefèvrestraat. Op de gelijkvloerse verdieping zijn er ateliers (5.000 m²) voorzien, op de eerste verdieping kantoorruimtes voor de incubatoren (2.500 m²). Een openbaar plein maakt de verbinding tussen het kanaal en de toekomstige duurzame wijk.

Binnenstraten

Twee binnenstraten doorkruisen het lange gebouw voor het verkeer van lichte en halfzware voertuigen (auto's en bestelwagens). De lage profielen dienen tevens voor de lichtinval in de woningblokken die er net achter zullen liggen. De grote ruimtes zullen geschikt gemaakt worden voor activiteiten zoals onderzoek en ontwikkeling naar bijvoorbeeld producten voor de sector van de ecobouw, hernieuwbare energie of milieuvriendelijke producten. Boven worden de projecten van de incubatoren gevestigd. Er komen verschillende modules die plaats bieden aan start-ups die steun zoeken om hun innovatieve concept te ontwikkelen.

Boven op dit hedendaagse gebouw komt een groendak. De verdieping van de incubator is passief en zelfs energieneutraal voor het elektriciteitsverbruik dankzij de zonnepanelen. De ateliers hebben een zeer laag energieverbruik. Hout is één van de basismaterialen van het gebouw, met een gevelbekleding in metaal die wordt beperkt tot de eerste verdieping.

Architect Sabine Leribaux merkt op dat er een gemeenschappelijke ruimte is die openstaat voor de buurt en oorspronkelijk niet was voorzien. Een bewijs dat het ontwerpbureau haar mission statement consequent in de praktijk brengt en in hun ontwerpen aandacht schenkt aan de humane aspecten.

 

HD54: CIRCULAIRE VISIE

Een recent paradepaardje van het huis is het project HD54 (Herrmann-Debroux). De renovatie van het HD54-kantoorgebouw in de Brusselse gemeente Oudergem illustreert de doortimmerde visie van architectesassoc, wiens ambitie erin bestaat om eigentijdse, coherente en harmonieuze architectuur na te streven met een zo laag mogelijke ecologische voetafdruk.

architectesassoc werkte een ontwerp uit van bovengronds 9.170 m² met focus op een harmonieuze integratie in de bestaande bebouwde en niet-bebouwde context. De brede volumes worden anders ingepast, zodat er een opeenvolging ontstaat van aangename terrassen met uitzicht op het aanpalende Zoniënwoud. De voorzijde wordt gekenmerkt door een verhoogd duplexgedeelte en de oorspronkelijke bakstenen ruimen plaats voor een hoog performante houten prefabschil, bekleed met elegant glasmozaïek.

In overeenstemming met hun avant-gardistische benadering wenste architectesassoc op milieuvlak zo ver mogelijk te gaan met dit project. Naast een BREEAM-certificatie in de buurt van 'uitstekend' en een uitmuntende energie-efficiëntie past het HD54-project ook de principes toe van de circulaire economie. Zo wordt vrijwel de volledige bestaande beglazing hergebruikt voor de bouw van een reusachtige serre, worden de bakstenen van het oude gebouw gebruikt voor tuinmuurtjes en krijgen ook de tussenwanden en andere afwerkingselementen een nieuwe bestemming.