CONTEXT BEPAALT ONTWERP VAN OPENBARE RUIMTE

OMGEVING is een onafhankelijk ontwerpbureau op het vlak van ruimtelijke planning en ontwikkeling, architectuur en de inrichting van de publieke ruimte. Het bureau is opgericht in 1973. Sindsdien is de organisatie uitgegroeid tot een team van meer dan vijftig stedenbouwkundigen, landschapsarchitecten, ruimtelijk planners, architecten, geografen en mobiliteitsdeskundigen. Een kennismaking.

EXPERTISE DANKZIJ NETWERKORGANISATIE

Luc Wallays: “We hebben drie werkvelden landscape-architecture-urbanism
die wij ook naar het buitenland uitdragen. OMGEVING profileert zich graag als een netwerkorganisatie die op maat van de opdracht expertise bij elkaar brengt en zorgt voor een creatief, slim en uitvoerbaar plan. We werken graag aan totaalconcepten, die de volle breedte en expertise van het bureau benutten, zoals dat bijvoorbeeld in Zoersel het geval is. Daar hebben we sterk gebruikgemaakt van onze drie werkvelden en ons netwerk.“

Zoersel betreft een pps-project?
“Onze visie liet toe dat de hoge ambities van deze gemeente werden ingelost, ook al was er weinig geld. Meer bepaald wenste men een bibliotheek, een nieuwe technische dienst, een brandweerkazerne en diverse lokalen voor het verenigingsleven. In ruil mocht de ontwikkelaar op diverse plaatsen woningbouwprojecten realiseren.“
Uw aanpak was globaal en geïntegreerd.
Luc Wallays: “De pps is opgezet na de beslissing van de Vlaamse overheid om een rondweg langs het centrum van Zoersel Dorp aan te leggen. Momenteel loopt het drukke verkeer door het centrum. De aanleg van de rondweg maakt van Zoersel Dorp weer een straatdorp waar verblijven weer centraal zal komen te staan. Symbool voor deze herwonnen identiteit is het heraanplanten van een linde op de plek waar er vroeger een reusachtige dorpslinde stond. Onze visie voor Zoersel Dorp beperkt zich niet tot louter de contractuele verplichtingen binnen de pps. Onze aanpak is erop gericht om op langere termijn te werken aan de leefbaarheid van het dorp. De wederzijdse afspraken tussen de gemeente en de projectontwikkelaar binnen de pps passen hier perfect binnen. Dit project toont aan hoe OMGEVING zijn rol als creatieve en strategische partner binnen het consortium van de ontwikkelaar waarmaakt. Dat wil niet zeggen dat wij alles naar ons toetrekken, nee, wij omringen ons in dit geval met architecten, verkeerskundigen, energiedeskundigen en marktconsulenten.“

DUURZAAMHEIDSMETER

U hanteert ongetwijfeld een duurzaamheidsvisie?

“OMGEVING heeft een eigen duurzaamheidsmeter opgesteld om alle opgaven waarvoor we gevraagd worden of waarop we zouden willen kandideren, te screenen. Deze gaat veel verder dan enkel een bouwkundige duurzaamheid. Enkel als we in staat zijn enige meerwaarde te genereren op het gebied van duurzaamheid, gaan we in op een offertevraag."
Luc Wallays: “Wat het residentiële betreft, hebben we een marktanalyse laten opstellen i.v.m. het woningaanbod van Zoersel. Het spreekt voor zich dat alle nieuwe gebouwen moeten voldoen aan de huidige en toekomstige normeringen. Minstens zo belangrijk in dit duurzaamheidsverhaal is dat we uit de globale visie op het dorp verschillende tijdloze waardes naar boven hebben gehaald. We herwaarderen bijvoorbeeld een heel netwerk van trage wegen. Dit unieke netwerk maakt het dorp aantrekkelijk en slim, zodat je op zeer informele wijze door het centrum kunt circuleren. Duurzaamheid betekent in dit geval dat we de bestaande kwaliteiten, zoals de trage wegen, in ere houden, versterken en uitbouwen.“

SCHAAL AFSTEMMEN OP KORREL

U voegt nauwelijks iets toe aan het landschap?
Luc Wallays: “Het komt erop neer dat je eerst moet begrijpen hoe iets werkt vooraleer iets toe te voegen.“ OMGEVING bestudeert de landschappelijke en stedenbouwkundige context tot op het bot. “Regelmatig krijgen we te horen van opdrachtgevers dat ze nog nooit op zo'n wijze naar hun dorp of stad hebben gekeken. Dat ze nu pas de identiteit van hun woonomgeving begrijpen. In Zoersel was er dicht bij het centrum nog een open gebied waarbij men meteen zou denken aan extra woningbouw. Dat hebben we niet gedaan omdat het nog de enige landschappelijke link was met de omgeving."
“Het leek ons beter om dit gebied open te houden, en inspelend op het specifieke bebouwingspatroon, enkel schuren voor het verenigingsleven te voorzien. Voor velen een verrassende keuze, maar iedereen is er nu van overtuigd dat het de juiste keuze is."
“De nieuwe bibliotheek, die we in het dorpscentrum aan het bouwen zijn, ligt aan het historische driehoekige groene plein, de dries. Een dorpse structuur die vaak voorkomt in de Kempische dorpen. Vandaag is dit een stenen vlakte met de nodige parkeerplaatsen. Dit zal weer een groen plein worden, waarrond men kan parkeren. De bibliotheek neemt een centrale rol in op dit plein."
“De schaal is afgestemd op de korrel van de gemeente. Alle trage wegen leiden naar deze plek."

'SHIFT'

Wallays wijst op een belangrijke 'shift' inzake opdrachtgever en opdrachtnemer.
Luc Wallays: “Wij stonden vroeger aan de kant van de overheid, voor haar tekenden wij een masterplan. We zien nu dat we, door de intrede van de pps, aan de kant staan van de opdrachtnemer. Dit impliceert een andere basishouding. Je verliest daardoor als ontwerper soms je mandaat als vertegenwoordiger van de bouwheer.“

WATER STRUCTUREERT

OMGEVING is ook steeds vaker bezig op het gebied van water. “In Hemiksem bijvoorbeeld werd er vijftien jaar geleden een (inmiddels gedeeltelijk gerealiseerde) verkaveling getekend, die de natuurlijke loop van de beek volgt. Klinkt nu niet meer zo onlogisch, maar vijftien jaar geleden was dit revolutionair. De aanwezigheid van water wordt steeds belangrijker, ook als verkoopargument. De nabijheid van water zorgt voor hogere verkoopprijzen." Wallays weigert trouwens over een waterproblematiek te spreken. Hij spreekt liever over waterrijke landschappen en gebieden. Het water is er, we hebben het maar te benutten. We zien dat bijvoorbeeld in het Boekenbergpark in Deurne en aan de Zandpoortvest in Mechelen. “Daar zullen we de Dijle weer zichtbaar maken waar er nu nog een parking is. Die hebben we verplaatst en we hebben de Mechelaars een publieke ruimte gegeven met een sterke belevingswaarde."

Voor Wallays en zijn equipe vormt water heerlijke uitdagingen. “Water structureert, het is natuurlijk en de fauna en flora krijg je cadeau ...“ Hij haalt het voorbeeld van de suikerfabriek van Veurne aan. Luc Wallays: “Ze verwachtten een traditionele verkaveling, maar wij wilden dat net niet, gelet op het typische landschap dat zich in de loop der jaren had gevormd. Om de bieten te kunnen 'wassen', zijn er typische waterbekkens ontstaan. Unieke landschapselementen die wij juist benutten om een betere, contextuele woonkwaliteit te genereren. De geplande woningen kijken allemaal uit over de natuur. Net zoals in Zoersel vertrekken we en handhaven we de kwaliteiten van het gebied.“ Er worden in dit gebied 400 woningen gepland over een periode van meer dan vijftien jaar, en dit volgens het principe van slow urbanism.

SLOW URBANISM

Slow urbanism bouwt gestaag voort op het bestaande. De context is dan belangrijk. Het gaat niet alleen over de ruimtelijke opzet en samenhang, maar net zo goed over het te doorlopen proces. Slow urbanism plaatst de mens en zijn identiteit, levensstijl en behoeftes voorop. Echte duurzaamheid krijgt leven wanneer mensen blijvend in hun leefomgeving willen investeren. En dus hun omgeving de moeite waard vinden."

Dat OMGEVING zich zowel op de mens als de leefcontext focust, komt ook tot uiting in het in uitvoering zijnde project Hogeweg in Gent. Het is een nieuw woonproject van 329 wooneenheden rond een centraal park, gedomineerd door de integratie van twee grafheuvels uit de bronstijd (2000-800 v.Chr.), wadi's en een boomgaard. Het projectgebied van 14 ha bevat 220 sociale en 109 private woningen.
Luc Wallays: “Dit project kent al een zeer lange voorgeschiedenis. De eerste plannen dateren van de jaren 70. Steeds weer sneuvelden de plannen op bezwaren van de buurt of onenigheid bij de grondeigenaren. Dat we er nu in geslaagd zijn om dit project te realiseren, geeft grote voldoening. De structuur en de ervaring van OMGEVING zijn blijkbaar zeer geschikt om complexe ontwerpopgaves weer vlot te trekken en tot uitvoering te brengen."