Waarom is brandvertragend plaatmateriaal niet de norm?

Veiligere gebouwen met brandvertragende platen

Ieders grootste nachtmerrie werd in 2017 werkelijkheid toen in London de Grenfell Tower vuur vatte. Onderzoek wees namelijk op de erbarmelijke staat van het gebouw, zeker op het gebied van brandveiligheid: nieuw aangebrachte gevelbeplating in 2016 zou cynisch genoeg mogelijk bijgedragen hebben aan de snelle verspreiding van de brand, in plaats van die te vertragen. Dat alles heeft het belang van brandveilige bouwelementen in onze gebouwen terug op scherp gezet. Brandvertragende plaatmaterialen kunnen daar alvast mee aan helpen.

Brand tegengaan

Het hoeft geen betoog dat een adequate bescherming tegen brand van primordiaal belang is. Voor gebouwstructuren kan die bescherming bestaan in twee wijzen: een brandwerende bescherming en één in de vorm van brandvertragende materialen.

De beide begrippen zijn duidelijk in hun strikte zin van het woord: ‘brandvertragend’ hangt samen met het brandgedrag van een materiaal of product. Het verwijst naar de invloed dat dat materiaal heeft op de ontwikkeling en de verspreiding van vuur.

‘Brandwerendheid’ slaat op het vermogen van een systeem of bouwelement dat voor een bepaalde tijd zijn (structurele) eigenschappen kan behouden.

Het geheel is groter dan de som der delen

Brandweerstand is echter complexer dan dat. Ze kan omschreven worden als het vermogen van een bouwelement om gedurende een bepaalde tijdsduur (in België is dat 30, 60 of 120 minuten) te blijven voldoen aan de eisen op het gebied van de brandstabiliteit, de vlamdichtheid, de thermische isolatie en/of om het even welke andere vereiste functie.

• Brandstabiliteit (R): die bepaalt in hoeverre een bouwelement kan weerstaan (en dus zijn structurele stabiliteit kan behouden) aan een brand die aangrijpt aan één of meerdere zijden, onder bepaalde mechanische belastingen en voor een zekere tijdsperiode.
• Vlamdichtheid (E): van een scheidend bouwelement dat aan één zijde is blootgesteld aan het vuur is dit het vermogen om geen vlammen of hete gassen door te laten en zo te vermijden dat vuur kan ontstaan aan de niet-blootgestelde zijde.
• Thermische isolatie (I): het vermogen van een scheidend element om de doorgang van warmte tegen te houden.

De brandvertragende plaat

Brandvertragend plaatmateriaal bevat nog steeds het basismateriaal (houtvezels), maar er zijn diverse additieven aan toegevoegd. Dat zijn voornamelijk sulfaten, met een werking die je nog het best kunt vergelijken met een brandblusser. De additieven worden in het industriële proces samen met de houtvezels vermengd en geperst tot een homogene plaat.

Een andere methode om een plaat brandvertragend te maken, is door het oppervlak van de plaat te lakken of te sprayen met een brandvertragende coating.

Let op met formaldehyde

Bij brandvertragende platen is het van groot belang dat het gehalte aan formaldehyde zo laag mogelijk is. Dat is evenwel niet evident. Van nature komt formaldehyde voor in hout, zij het in geringe hoeveelheden. Maar de schadelijke vluchtige organische stof (VOS) is ook een bestand in de lijmen die gebruikt worden om plaatmateriaal te produceren; als een plaat dan in brand zou komen te staan, komt er heel wat formaldehyde vrij. Net daarom bevat een brandvertragende plaat maar beter zo weinig mogelijk formaldehyde.

Rookontwikkeling minimaliseren

Brandvertragend materiaal moet ook de rookontwikkeling zo goed mogelijk tegengaan. Rookontwikkeling hindert namelijk het zicht naar vluchtwegen én is levensgevaarlijk. Die rookontwikkeling wordt bepaald door het gebruikte materiaal in de plaat en de compactheid ervan.

Afwerkingen

Plaatmaterialen kunnen voorzien worden van talrijke soorten veredelingen, al moet rekening gehouden worden met de invloed van de gebruikte additieven op de veredeling enerzijds en op de brandvertragende eigenschappen anderzijds. Zo kan een veredeling zomaar meer rookontwikkeling veroorzaken.

Combinatie mogelijk

Brandvertragende platen kunnen nog bijkomende eigenschappen hebben; zo bestaan er brandvertragende platen die ook vochtwerend zijn. Dit type wordt toegepast in bv. de scheepsbouw of vochtige ruimtes in publieke ruimtes (zoals keukens in overheidsgebouwen).

Technische kenmerken

De meeste brandvertragende platen hebben een iets hogere densiteit dan conventionele platen. Dat komt vanwege de vormvastheid als een plaat effectief in brand staat. Daarnaast moet je bij het veredelen rekening houden dat de gebruikte additieven in bepaalde omstandigheden zichtbaar worden. Indien er geen juiste lijm, veredelingsmateriaal of lak wordt toegepast, kan dat het eindresultaat wel degelijk beïnvloeden.

Duurzaamheid

Brandvertragend plaatmateriaal heeft een dubbelzinnige relatie met het circulaire verhaal. Enerzijds leent het basismateriaal zich goed tot hergebruik, met bijvoorbeeld uit­gesorteerd recyclagehout dat verwerkt wordt tot spaanplaten. Daartegenover staat dat tal van additieven chemisch van aard zijn en bijgevolg niet biologisch afbreekbaar. Het is dus nog een lopend proces om brandvertragend materiaal zijn weg te laten vinden in het circulaire verhaal. Op tal van R&D-afdelingen wordt naarstig gezocht naar materialen en additieven die op een circulaire manier kunnen worden ingezet.

Functionaliteit ten top

In België zijn de normen rond brandbescherming van toepassing op alle nieuwe ge­bouwen of gebouwuitbreidingen – met uitzondering van eengezinswoningen en ‘kleine’ gebouwen (< 100 m² en maximaal twee verdiepingen).

Brandvertragende platen worden dus voornamelijk toegepast in openbare aanbestedingen en ruimtes waar het vereist wordt, zoals publieke gebouwen, luchthavens, beursstands of auditoria. Met andere woorden: plaatsen waar er veel volk kan zijn. Andere toepassingen zijn compartimenteringswanden, verdiepingsvloeren en uiteraard ook in de wanden en plafonds van vluchtroutes.

Nog niet de norm

Een brandvertragende plaat is evenwel nog niet de standaard. Dat komt omdat die een stuk duurder is dan een gewone plaat van­wege de additieven en certificeringen die daaraan vasthangen. Hoe groot het prijsverschil is, hangt af van het materiaaltype en zijn brandklasse.

Die additieven zorgen dikwijls ook voor een betere vormvastheid van de plaat, waardoor die op vlak van kwaliteit beter zal scoren. Overigens blijven de brandvertragende eigenschappen van de meeste platen doorheen zijn levensduur aanwezig.

Voortschrijdend inzicht

Een van de weinige positieve gevolgen van de zware brand in de Londense Grenfell Tower van 2017 is dat die heel wat zaken in beweging heeft gezet. Men wil nu de normen inzake brandveiligheid van gevels herzien. Tevens zullen de normen inzake de brandreactie van gevelelementen strikter worden in de toekomst. Dat zal sowieso leiden tot een groter gebruik aan brandvertragende (plaat)materialen.