Mogelijkheden met (vezelcement)leien als gevelbekleding

Dankzij hun esthetische en kwalitatieve eigenschappen worden leien al decennia gebruikt als dak­bedekking. Maar ook als gevelbekleding wordt dat materiaal – voornamelijk vezelcementleien – steeds meer toegepast. Dat komt o.a. omdat er met leien op een gevel heel wat creatieve mogelijk­heden zijn: fabrikanten hebben steeds verschillende maten, afmetingen, uitvoeringen en kleuren in hun gamma. Bovendien kunnen de leien volgens verscheidene dekkingssystemen worden bevestigd.

Vezelcementleien

Voor de bekleding van gevels met leien wordt meestal geopteerd voor vezelcementleien. Ze zijn beschikbaar met rechte, afgeronde of gekartelde randen, met of zonder textuur en in verschillende afmetingen. Qua samenstelling zijn er verschillende opties.

Met coating

Ofwel zijn de leien grijs in de massa en worden ze aan de zichtzijde en aan de twee zijkanten voor­zien van een driedubbele, gekleurde coating die een optimale bescherming biedt tegen vervuiling. De achterkant van de leien krijgt een kleurloze waslaag om wateropname tegen te gaan.

Natuurgrijs in de massa

Een tweede mogelijkheid zijn leien die natuurgrijs zijn in de massa, waarbij het oppervlak en de randen niet worden behandeld met een coating. Daardoor kunnen ze gevoelig zijn voor de typische cementgebonden oppervlakteverschijnselen, zoals grijsschakeringen, vlekvorming, vlekken van fabricageolie en kalkuitbloeiingen. Die esthetische fenomenen doen echter geen afbreuk aan de mechanische eigenschappen van de leien. Al raden fabrikanten wel aan om de bekleding voor een aangesloten vlak in één keer te bestellen, zodat de verschillen tussen de leien onderling zo minimaal mogelijk zijn.

imitatienatuurleien

Omdat de uitstraling van een authentieke natuurlei erg geliefd is, bestaan er ook imitatienatuurleien. Dergelijke producten combineren de voordelen van vezelcementleien met het esthetisch karakter van natuurleien. Ze hebben een authentiek reliëfoppervlak, gebroken randen en de matte, grijze kleur van natuurlei.

De plaatsing van leien gebeurt steeds op een houten draagstructuur

NATUURLEIEN
Naast vezelcementleien kunnen ook natuurleien gebruikt worden als gevelbekleding. Natuurlei beschikt over een uiterst lange levensduur – in sommige gevallen boven de 75 jaar – en is dus erg duurzaam. Met dergelijke lei zijn er evenwel minder creatieve mogelijkheden: aangezien ze iets meer onstabiel en breekbaar zijn, kunnen de leien slechts volgens een beperkt aantal dekkings­systemen worden geplaatst. Bovendien is dat product aan de prijzige kant, waardoor het in de praktijk veel minder wordt toegepast.

Voordelen

Er zijn verschillende redenen waarom het interessant is om leien te gebruiken als gevelbekleding.

Duurzaam

Leien worden gemaakt om tegen een stootje te kunnen. Vezelcementleien bv. worden dankzij een coating extra beschermd tegen felle regen, vorst enz. Een gevel die daarmee wordt bekleed zal dus een hele tijd meegaan. Bovendien zijn de leien op zich erg milieuvriendelijk. Vezelcementleien worden efficiënt geproduceerd, het productieafval ervan wordt gerecycleerd en het verbruik van grondstoffen en energie bij de productie ervan wordt zoveel mogelijk beperkt.

Creatieve mogelijkheden

Dankzij leien kan erg creatief aan de slag worden gegaan met de gevel van een gebouw. Ze zijn immers verkrijgbaar in verscheidene maten, afmetingen, uitvoeringen en kleuren. Bovendien kunnen ze volgens verschillende dekkingssystemen op de gevel worden bevestigd (zie verder).

Brandwerendheid

Vezelcementleien (en imitatienatuurleien) beschikken over een brandreactieklasse van A2-s1, d0. Dat wil zeggen dat het gaat om een ‘niet ontvlambaar product’ (A2), waarmee er amper rook ont­staat bij brand (s1) en er geen druppels worden gevormd (d0).

Zowel nieuwbouw als renovatie

Uiteraard kunnen leien worden ingezet bij nieuwbouw, maar ze zijn ook uitermate geschikt voor renovatieprojecten. Ze kunnen onvolkomenheden en/of aanpassingen aan de gevel gemakkelijk verbergen en vormen een ideale bekleding van (nieuwe) isolatie aan de buitenzijde. Aangezien leien over een gering gewicht beschikken, is het bij een gevelrenovatie niet nodig om en extra fundering te voorzien.

Dekkingssystemen

Zoals aangegeven kunnen leien op verschillende creatieve manieren worden geplaatst. Let wel, onderstaande dekkingssystemen zijn enkel van toepassing bij het gebruik van leien op gevels.

Verticale dubbele dekking of maasdekking

Bij een verticale dubbele dekking of maasdekking worden rechthoekige leien verticaal in verband geplaatst, waarbij elke rij in de hoogte gedeeltelijk wordt overdekt door de twee bovenliggende rijen.

Horizontale dubbele dekking of halfsteensverband

De horizontale dubbele dekking of halfsteensverband is een variant op bovenstaande methode, waarbij de rechthoekige leien ditmaal horizontaal worden geplaatst. Bij dit dekkingssysteem gebeurt de bevestiging met twee of drie nagels, extra gekarteld. Voor een meer unieke look kan het halfsteensverband ook schuin onder een helling worden geplaatst.

Zwitserse dekking

De Zwitserse dekking is een esthetische en economische oplossing voor gevels. De leien worden horizontaal geplaatst, met een enkele verticale overdekking en een enkele zijdelingse overdekking. Voor de bevestiging moet gewerkt worden met hanghaken, aangepast aan de dikte van de leien en de panlatten.

Ruitdekking

Bij ruitdekking kan enkel gewerkt worden met ruitleien, meestal met het formaat 40 x 40 cm. De twee tegenover elkaar liggende hoeken van de ruitleien zijn evenwijdig met elkaar afgesneden, en bovenaan de lei is er een enkelvoudige dekking.

Dambordpatroon

Het dambordpatroon werkt volgens het zelfde principe als ruitdekking, maar dan met een kleinere overdekking om een rechtlijnig patroon te bekomen. Daardoor vormen de voegen ononderbroken diagonalen. De bevestiging dient te gebeuren met twee nagels en een stormkram (in de voeg tussen twee leien).

Dekking met open voeg of Leuvense dekking

De dekking met open voeg of Leuvense dekking is een variant op de verticale dubbele dekking (maasdekking), waarbij de leien zijdelings uit elkaar worden geschoven. Daardoor ontstaat aan de zijkanten van de leien een open ruimte. Voor de bevestiging moet minstens gewerkt worden met twee hanghaken. In volgende omstandigheden moeten nog twee extra nagels worden voorzien:

• in streken met hevige winden;
• aan wind blootgestelde gevels;
• gevels die hoger zijn dan 5 m;
• voor grote formaten (60 x 40 en 60 x 30) bij ongunstige omstandigheden (zoals aan de zee, op de top van een heuvel of in een open veld).

Indien het gebouw zal worden blootgesteld aan hevige regenwinden, moet bij de Leuvense dekking een dampopen, waterdichte bekleding worden voorzien achter de plaatdragende latten.

Cassettesysteem

In het cassettesysteem – of horizontale, enkelvoudige dekking met de leien recht boven elkaar – worden de leien met de langste zijde horizontaal naast elkaar geplaatst, met een voeg van 4 mm ertussen. In de hoogte worden de leien recht boven elkaar geplaatst met een dubbele dekking. Voor een goeie ventilatie gebeurt de plaatsing bij voorkeur op verticale draaglatten, al is bevestiging op horizontale draaglatten ook mogelijk. De leien moeten worden vastgemaakt met twee of drie nagels.

Horizontale, enkelvoudige dekking in halfsteensverband

Bij een horizontale, enkelvoudige dekking in halfsteensverband worden de leien met de langste zijde horizontaal naast elkaar geplaatst, en in halfsteensverband in de hoogte. Aan de zijdelingse voeg wordt een voegband uit polyethyleen voorzien. Net zoals bij het cassettesysteem moet de bevestiging gebeuren met vijf nagels, bij voorkeur op verticale draaglatten.

Trapdekking

Bij trapdekking vormen de voegen tussen de leien een soort trap. De rechthoekige leien worden verticaal naast elkaar geplaatst in halfsteensverband, en iedere tweede lei wordt met de helft van het zichtbaar gedeelte naar beneden geschoven. Voor een goede bevestiging moet gewerkt worden met een hanghaak en indien nodig nog twee nagels.

Quarto dekking

In het geval van een quarto dekking worden rechthoekige leien verticaal naast elkaar geplaatst. De overlap tussen de rechtopstaande leien moet minstens 90 mm bedragen. De bevestiging dient te gebeuren met een leihaak.

In de praktijk

Transport en opslag

Tijdens het transport van de vezelcementleien naar de werf worden deze idealiter afgedekt, want de verpakking biedt onvoldoende bescherming tegen weersinvloeden. Indien ze daar nog niet meteen kunnen worden verwerkt, worden ze bij voorkeur gestockeerd in een droge, overdekte en goed geventileerde ruimte. Mocht dat niet mogelijk zijn, moeten de leien – met geopende verpakking – bewaard worden onder een luchtopen, waterwerend dekzeil.

Verwerking

Uiteraard moet de verwerking van leien met de nodige voorzorg gebeuren, zeker in het geval van natuurgrijze vezelcementleien. Om vlekken te vermijden, is het sterk aangeraden om steeds met handschoenen te werken. Ook producten die onuitwisbare sporen zouden kunnen achterlaten (zoals lijm of silicone) worden idealiter gemeden.

Voor de bekleding van gevels wordt meestal geopteerd voor vezelcementleien

Montage

De plaatsing van leien gebeurt steeds op een houten draagstructuur. Hoe die draagstructuur er precies uitziet – een enkel of dubbel lattenrooster – hangt af van de opbouw van de achterliggende structuur en de keuze van het dekkingssysteem. Daarom moet de houtsectie worden berekend door een studiebureau. Maar ongeacht hoe de opbouw er precies uitziet, moet er steeds gezorgd worden voor:

• verticale latten om een verticale luchtspouw te creëren (mogelijks moet daarvoor een extra lattenrooster worden aangebracht);
• een luchtinlaat onderaan de gevel en luchtuitlaat bovenaan de gevel (aansluitend op de luchtspouw). Die zaken moeten ook worden voorzien ter hoogte van de ramen.

Check bij het plaatsen van de leien volgens een bepaald dekkingssysteem steeds de voorschriften van de fabrikant voor de correcte informatie in verband met waterdichtheid, overdekking, aantallen en afmetingen.

Met dank aan Etex Group (Cedral)