Proeftuin circulair bouwen

Binnen de Green Deal Circulair Bouwen is er ook een proeftuin. Na twee jaar onderzoek in verband met urban mining in Vlaanderen, wordt nu gefocust op een nieuw thema: veranderingsgezind (ver)bouwen. Wim Debacker van VITO presenteerde tijdens de inspiratiesessie wat er met dat onderzoek in de steigers staat. Het belangrijkste doel is om een meerwaarde te creëren voor het toekomstig bouwpatrimonium. Uiteraard zal men in het onderzoek een licht laten schijnen op de technische aspecten, dus het ontwerpen en assembleren van veranderingsgerichte producten en gebouwen. 

3 pijlers, 7 uitdagingen

Net zoals in de eerste opdracht zal de proeftuin werken rond 3 pijlers:

• werken met projecten, experimenten op terrein;
• onderzoeken van taaie vraagstukken;
• kompasgroep, waarbij men een helikopterview wil houden over het geheel.

Op het vlak van experimenteren is de proeftuin gezegend, aangezien ze 29 projecten ter beschikking hebben. Die projecten werken rond zeven systemische uitdagingen:

• Opschalen;
• Over de investeringsdrempel trekken;
• Besturen aansturen;
• Helpen langetermijnkeuzes maken;
• Stimuleren via juridische weg en beleid;
• Kennis en informatie verzamelen en delen;
• Ketens afstemmen.

5 systeemknelpunten

In het onderzoek zal rekening moeten worden gehouden met volgende systeemknelpunten:

• Een eerste knelpunt is dat beslissingen vandaag nog al te vaak worden genomen op basis van de prijs. Er wordt met andere woorden weinig aandacht besteed aan de langetermijneffecten op het vlak van milieu, kwaliteit, enz.
• Een tweede knelpunt is het feit dat veranderingsgericht bouwen nog heel wat nieuwe concepten en producten met zich meebrengt. Maar veel uitvoerders hebben nog schrik om die nieuwe zaken toe te passen, vooral omdat ze bepaalde garanties nog niet kunnen geven.
• Een derde knelpunt gaat over het beperkt vertrouwen binnen het waardenetwerk. De bouwwereld bestaat uit verschillende disciplines, waardoor heel wat kleine, middelgrote en grote bedrijven met elkaar concurreren. Men is dan ook vaak nog wantrouwig om bepaalde informatie met elkaar te delen.
• Het vierde knelpunt slaat op het feit dat bouwheren en gebruikers zich nog weinig bewust zijn van de impact die gebouwen en producten kunnen hebben op het milieu, op de kosten en op de kwaliteit gedurende de hele levenscyclus van het gebouw. Ze zijn zich dan ook weinig bewust van het feit dat veranderingsgezind bouwen daarvoor eigenlijk een meerwaarde kan creëren.
• Een vijfde knelpunt gaat erover dat circulaire business momenteel nog heel kleinschalig zijn.

 

Aan te pakken vraagstukken

Het uiteindelijke doel van het onderzoek is het creëren van ‘actual knowledge’. Vrij vertaald wil dat zeggen dat men actiegericht kennis wil creëren, die tevens pasklaar is voor de huidige praktijk. Daarna is het de bedoeling dat die vergaarde kennis snel wordt geïmplementeerd in de praktijk en in het beleid. Om dat te doen, zullen drie vraagstukken onder de loep worden genomen.

Het eerste vraagstuk heeft te maken met de de effectiviteit van veranderingsgericht (ver)bouwen:

• Beantwoorden veranderingsgerichte oplossingen aan de vereiste technische prestaties en hoe kan dat getoetst worden?
• Zijn er al detailleringen voorhanden van geslaagde en gefaalde voorbeelden die anderen kunnen helpen?
• In welke situaties zijn de aangereikte oplossingen zinvol?

Een tweede vraagstuk heeft te maken met het opzetten van circulaire businessmodellen:

• Hoe kunnen samenwerkingen worden opgezet om circulaire businessmodellen naar een hoger niveau te tillen?
• Kunnen inzichten worden verworven in de verdeling van de kosten en baten voor alle betrokken partijen?
• Welke juridische afspraken dienen te worden gemaakt om de verantwoordelijkheden binnen een businessmodel eerlijk te verdelen?

Een laatste vraagstuk onderzoekt hoe via aanbestedingen circulaire innovaties verder kunnen worden aangezwengeld:

• Welke bestekteksten, gunnings- en selectiecriteria kunnen worden gebruikt om (circulaire) kwaliteiten en levenscyclusprestaties van veranderingsgerichte bouwoplossingen op een objectieve manier te beschouwen?
• Hoe kunnen overheden marktkansen creëren voor veranderingsgericht (ver)bouwen?
• Hoe kunnen overheden en bedrijven de vraag naar veranderingsgerichte (ver)bouwconcepten bij bepaalde bouwheren stimuleren?