"CIRCULAIR BOUWEN DOOR HERGEBRUIK VAN TECHNISCHE INSTALLATIE"

Ventilatie-unit uit Brussels kantoorgebouw krijgt tweede leven bij Aquafin

Wie begin oktober 2019 langs het Brusselse De Brouckèreplein passeerde, had weleens kans om een luchtgroep aan een torenkraan te zien hangen. Het toestel werd gered van de sloop en zal in het voorjaar van 2020 aan zijn tweede leven beginnen in de hoofdkantoren van Aquafin, een veertigtal kilometer verderop. De betrokken partijen leggen uit hoe de verhuis in zijn werk ging. 

WAT VOORAFGING

“Via een ander bouwproject zijn we begin 2018 met Lionel Billiet van Rotor in contact gekomen", zegt Anne-Laure Maerckx, senior consultant bij studiebureau Cenergie. “Zowel bij Cenergie als bij Rotor was er interesse om technische installaties van bestaande gebouwen te hergebruiken. Lionel toonde me foto's van de luchtgroep, en we wisten meteen dat die wel interessant kon zijn voor een van onze projecten, met name de renovatie van de hoofdkantoren van Aquafin in Aartselaar. De Brusselse De Brouckèretoren, waar de luchtgroep stond, wordt momenteel volledig gerenoveerd, maar de afbraakwerken aan de technische verdieping waren op dat moment wel nog niet van start gegaan. Het project lag dus even stil, tot we in mei 2019 te horen kregen van Lionel dat de luchtgroep uit het gebouw moest. We hebben dan contact opgenomen met Aquafin om te vragen of ze de luchtgroep nog steeds wilden recupereren. Zo is de bal aan het rollen gegaan."

VOORTREKKERSROL

Aquafin wil zijn kantoorgebouwen duurzaam renoveren, en daar hoort hergebruik van (bouw)materialen bij. Zo zullen ook materialen uit het oud gebouw terug te vinden zijn in de gerenoveerde hoofdkantoren. “Het hergebruik van de luchtgroep kadert in onze visie op maatschappelijk verantwoord ondernemen. We willen bewuste keuzes maken", zegt Tina Van Grimberge, projectmanager bij Aquafin. “We hebben ons verbonden aan de Green Deal Circulair Bouwen en zijn volop aan het experimenteren met hergebruik van materialen. Aquafin wil een voortrekkersrol spelen en de impact op het milieu van bouwen verkleinen."

CIrculaire ambities

Ook Whitewood, de eigenaar van de De Brouckèretoren, heeft ambities op het vlak van circulariteit, waardoor ze bij Rotor hebben aangeklopt. “We hebben samen met het ontwerpteam van het nieuwe project, dat Multi Tower gedoopt is, gekeken welke materialen een nieuw leven konden krijgen in het vernieuwde gebouw en welke niet", zegt Lionel Billiet van Rotor, het architectuur- en onderzoekscollectief dat onder meer gebruikte bouwmaterialen een tweede leven geeft. Billiet en zijn collega's werden ingeschakeld om zoveel mogelijk uit de De Brouckèretoren te recupereren. “De luchtgroep was een van de stukken die volgens de ingenieurs niet compatibel was met hun eisen en dus niet kon hergebruikt worden in het gebouw."

Een goede match

Om de luchtgroep te kunnen hergebruiken in een andere omgeving is het uiteraard belangrijk dat hij krachtig genoeg is voor de toepassing. “We hadden een luchtgroep met warmterecuperatie en verwarmingsbatterij voorzien voor het gerenoveerde gebouw", zegt Maerckx. “De luchtgroep in de De Brouckèretoren heeft daarbovenop een koelbatterij en bevochtiging, en is geschikt voor zowel pulsie als extractie, met eenzelfde debiet van 13.020 m³/h. Het was dus een goede match. We hebben ook een schatting gekregen van Trane voor een nieuwe luchtgroep van hetzelfde kaliber, maar hergebruiken bleek toch een stuk goedkoper."

DE DEMONTAGE

Eens Aquafin en Whitewood het licht op groen hadden gezet voor de 'transplantatie', begon Cenergie het project te organiseren. Om de luchtgroep correct te laten demonteren, nam het studiebureau contact op met Trane. Daniel Peduzzi, technical support engineer bij Trane, werd op dat moment bij het project betrokken. “We zijn samen met Cenergie ter plaatse geweest en hebben de luchtgroep geanalyseerd. Door alles grondig te bekijken, konden we besluiten dat de luchtgroep nog in goede staat was: de twee ventilatoren, het recuperatiewiel, de bevochtiger … waren allemaal goed onderhouden. Bovendien was het een installatie van Trane die in 2013 werd geïnstalleerd en heel goed gedocumenteerd was. In eerste instantie beschikte Cenergie niet over de meest recente technische fiches, maar doordat we alles bijhouden in ons informaticasysteem hebben we de juiste versies teruggevonden."

Aan de hand van die fiches kon Cenergie de luchtgroep integreren in het bouwproject van Aquafin. “Het was bepalend voor ons om over die technische gegevens te beschikken", zegt Maerckx. “Zo kenden we de exacte afmetingen en wisten we of het debiet voldoende zou zijn en hoe de warmterecuperatie verloopt. Er moest bijvoorbeeld ook genoeg ruimte overblijven om onderhoud te kunnen uitvoeren aan de luchtgroep."

Energie-efficiënt

Dat het toestel nog niet zo oud is, heeft nog een ander voordeel: het is nog steeds energie-efficiënt. “We willen altijd energiezuinige en duurzame installaties in onze projecten, dus hebben we grondig nagekeken of het toestel wel voldeed aan onze eisen. We willen immers niet inboeten op kwaliteit en prestaties. De prestaties van deze luchtgroep liggen zelfs hoger dan de minimale vooropgestelde vereisten, dus qua zuinigheid zit het zeker goed."

COÖRDINATIE EN COMMUNICATIE

Het geldt voor alle bouwprojecten, maar voor de circulaire bouw misschien nog meer: een goede coördinatie is cruciaal. “In totaal hebben zeven verschillende bedrijven met elkaar moeten communiceren om dit project mogelijk te maken", zegt Billiet. “Whitewood moest toestemming geven om de luchtgroep te hergebruiken, Aquafin moest de bestelling plaatsen, sloopaannemer De Meuter moest de weg van de luchtgroep naar de opening in het gebouw vrijmaken, Trane heeft de luchtgroep gedemonteerd en schakelde De Groote NV, een industriële verhuisfirma, in voor het transport, Cenergie moest erop toezien dat het toestel zou passen in het nieuw project en bij Rotor hebben we voor coördinatie gezorgd tussen de verschillende partijen. Voor ons was het vooral een kwestie van de juiste mensen en bedrijven rond de tafel te krijgen."

Juiste persoon op de juiste plek

Alle gesprekspartners zijn het erover eens: ook goede communicatie was heel belangrijk voor dit project. “De juiste persoon moest op het juiste moment op de juiste plek zijn", zegt Maerckx. “Om ervoor te zorgen dat er niets werd beschadigd en de luchtgroep in goede staat bij Aquafin kon arriveren, moest er duidelijk gecommuniceerd worden tussen de verschillende partijen", zegt Peduzzi. “De transporteur moest bijvoorbeeld weten dat je niet alle onderdelen in verschillende posities kan zetten: het recuperatiewiel, bijvoorbeeld, moet absoluut verticaal blijven, en ook de omkasting moest worden beschermd. Ik heb daarom op voorhand alle nodige informatie en de afmetingen en het gewicht van elk onderdeel doorgegeven aan wie het moest weten. En het is een grote werf, dus er was veel administratieve rompslomp. Het is allemaal een beetje op het laatste moment gebeurd, maar bon: het is wel gelukt."

Klassieke aankoopprocedures

“We hadden het geluk dat de werken aan de De Brouckèretoren wat vertraging opliepen, en dat De Meuter, de sloopaannemer, redelijk flexibel was", merkt Maerckx op. “Op een bepaald moment was de luchtgroep open voor de ontkoppeling van de hydraulische aansluitingen. Maar op hetzelfde moment moest De Meuter ook de afbraakwerken uitvoeren, zodat de luchtgroep naar buiten kon, dus moest hij tijdelijk worden beschermd tegen het stof. Daarvoor hadden we dan weer een akkoord nodig van Aquafin, en al die akkoorden en administratie nemen toch wel wat tijd. Ook bij hergebruik krijg je immers te maken met de klassieke aankoopprocedures, maar waar een wil is, is een weg. Alle partijen hadden een duidelijke missie en samen werden euvels opgelost en is het allemaal goed gekomen: de luchtgroep was goed beschermd en de weg was vrij op het moment dat de ploeg van Trane ter plaatse was."

DE VERHUIS

Op de dag van de verhuis verliep alles wonderwel volgens plan. De technici van Trane kwamen twee uur vroeger dan de rest om de luchtgroep verder te demonteren. De weg tussen de luchtgroep en de opening in de gevel was intussen vrijgemaakt door De Meuter. “Om te demonteren moesten er ook delen verplaatst worden, dus de verhuis en de demontage liepen wat samen. Dat ging zeer vlot omdat onze technici de luchtgroep kennen en dus geen tijd moesten verliezen met uitzoeken hoe alles in elkaar stak. We hebben bovendien niet alles moeten demonteren: het recuperatiewiel kon bijvoorbeeld in zijn geheel worden verhuisd omdat de deur al afgebroken was. Normaal was de omkasting te hoog en zouden we het wiel wel gedemonteerd hebben", zegt Peduzzi.

“Omdat de kantoortoren wordt verbouwd, konden we gebruikmaken van de torenkraan van Cordeel, de algemene aannemer, om de luchtgroep uit het gebouw te halen. Dat was zeer handig", zegt Billiet. “Ik vond het vooral heel indrukwekkend hoe snel het gegaan is. Rond 15 uur ben ik nog langsgegaan op de werf en iedereen was al weg", zegt Billiet.

Installatie bij aquafin

De luchtgroep werd vanuit de kantoortoren met de torenkraan op twee open vrachtwagens gehesen, en werd iets verderop 'ingepakt' om daarna richting Aquafin te vertrekken. De verhuis vond plaats in oktober 2019. Sindsdien staat de luchtgroep opgeslagen in een loods van Aquafin. Tijdens de renovatie, die in het voorjaar van 2020 van start zal gaan, zal de luchtgroep in het gebouw geïnstalleerd worden, met ondersteuning van Trane. “De luchtgroep is heel modulair: we kunnen onderdelen die Aquafin niet nodig heeft demonteren en elders hergebruiken, of nieuwe onderdelen toevoegen", zegt Peduzzi. “De nieuwe generatie onderdelen is nog steeds compatibel met de oude installaties. Maar zelfs zonder aanpassingen kan deze ventilator nog jaren dienstdoen. Mocht het toch nodig zijn, dan kunnen onze technische diensten hulp en begeleiding blijven bieden."

ANDERE MANIER VAN WERKEN

Voor het merendeel van de betrokkenen was dit project een primeur: niet op het vlak van circulair bouwen, wel omdat het om een luchtgroep ging – in het gros van de gevallen belandt die nog op de schroothoop. Ook voor Rotor was het de eerste keer dat het de verhuis van een technische installatie van deze schaal in goede banen leidde. “Ik heb uit dit project geleerd dat de recuperatie van een dergelijk toestel niet meteen een impact had op het budget of de timing van het bouwproject", zegt Billiet. “Dat is heel positief. Maar de manier van werken is wel compleet anders dan een klassieke afbraak. Terwijl de ploeg van Trane bezig was met de recuperatie van het toestel, was de ploeg van de sloopaannemer bezig op de rest van de verdieping. Het verschil in aanpak was echt markant. Dat is geen kritiek op de sloopaannemer, maar het toont wel dat de logica van een klassieke sloop mijlenver afstaat van wat we hier hebben verwezenlijkt."