“Het ziekenhuis van de toekomst bestaat niet ..."
Maar flexibiliteit maakt nieuwe campus AZ Alma wel toekomstbestendig
Gevraagd naar het belangrijkste aspect van het ontwerp, is arch. Jo De Maesschalck meteen duidelijk: flexibiliteit. “Pers en bestuur nemen graag de term 'ziekenhuis van de toekomst' in de mond," legt hij uit, “maar de realiteit is anders. De studies en voorbereidende werken voor dit project begonnen al in 2004; de uitvoeringsfase nam niet minder dan tien jaar in beslag. Er gaat over een dergelijk project zó veel tijd heen dat het op zich al een verwezenlijking is om een ziekenhuis te bouwen dat aangepast is aan de noden van nú.
HET GEHEIM VOOR EEN TOEKOMSTBESTENDIG ZIEKENHUIS
Het enige wat je als ontwerper dan ook kan doen, is de nodige flexibiliteit inwerken, zodat het gebouw wanneer nodig aan de veranderende eisen en ideeën aangepast kan worden. In het geval van AZ Alma spelen de symmetrie en de betonnen skeletstructuur daar een doorslaggevende rol in."
Flexibiliteit tot in uitvoeringsfase
Minstens even belangrijk is een flexibel ontwerp- en bouwteam. De veranderingen laten immers niet op zich wachten tot het project effectief opgeleverd is.
“Toen we met AZ Alma startten, was er nog geen sprake van EPB-normen voor ziekenhuizen", zegt De Maesschalck. “Ledverlichting stond nog in haar kinderschoenen en de ideeën over zorg waren anders. Gaandeweg hebben we daar al zo veel mogelijk op proberen in te spelen."
Al tijdens de uitvoeringsfase van AZ Alma werden daartoe een aantal aanpassingen doorgevoerd. Zo werd het oorspronkelijke bestek aangepast om ledverlichting op te nemen - nadat een deel van de verlichting in de parkeergarages al geplaatst was, n.b. - werd de afdeling geriatrie uitgebreid, een pijnkliniek toegevoegd en werd het aantal operatiekamers herzien, en werden materiaalkeuzes bijgesteld. Dat alles zonder het budget van het project te overschrijden.
En nu?
AZ Alma is ondertussen dan wel al een aantal maanden opgeleverd en in gebruik genomen, ook nu blijkt het werk nog niet voorbij. “We werken momenteel aan de uitbreiding van het ziekenhuis met een nieuwe huisartsenwachtpost. Die zal boven op de spoedafdeling komen en past in de evolutie naar een groter geheel van zorgverlening, waarbij alles steeds beter op elkaar wordt afgestemd", zegt De Maesschalck. “Het ontwerp voor de wachtpost ligt ondertussen op tafel, dus binnenkort kunnen we weer aan de slag."
LESSEN UIT HET VERLEDEN
Heel wat kennis en inzichten voor de aanpassingen in het ontwerp van AZ Alma kwamen volgens De Maesschalck voort uit problematieken en experimenten in de oude ziekenhuizen. “Net omdat het project zoveel tijd in beslag nam, kon men er niet omheen om in tussentijd ook een aantal renovatiewerken te doen in de oude campussen. Daar hebben we dan ook een tijdje meegelopen en konden we verschillende dingen aftoetsen."
De oude ziekenhuizen werden als het ware een proeftuin voor kamerindelingen en materialen. Er werden testkamers gebouwd en materialen werden afgetoetst op duurzaamheid, onderhoud, standaardisatie, prijs enzovoort.
Daaruit volgde onder andere de keuze voor vezelcementplaten voor de wandbekleding - “sterker en sneller te verwerken dan gipskarton", aldus De Maesschalck - en een pvc-vloerbekleding die als lambrisering tot een hoogte van 1,1 m over de muur doorloopt. Bestaande problemen in de oude campus inspireerden verder de hoogte van de glazen borstweringen op de bruggen langs het atrium: als preventieve maatregel tegen zelfdoding werden die opgetrokken tot 2 m hoogte. “De ervaringen in het oude ziekenhuis hebben een belangrijke impact gehad op de vormgeving van AZ Alma", vat De Maesschalck samen.
