HBO LEERLIJN MAINTENANCE BRENGT ONDERHOUD OP HOGER NIVEAU

KIVI vakgroep Maintenance en Haagse Hogeschool bundelen krachten

Onderhoud niet sexy? Dat denken docenten. Maar zet een techneut voor een klas en binnen een kwartier hangt iedereen aan zijn lippen. Leerlingen motiveren is dus niet het probleem, maar wel het ontbreken van een opleiding. Die conclusie was voor Arend Bos, bestuurslid van KIVI vakgroep 'Maintenance', voldoende om zich actief in te zetten voor de ontwikkeling van een passende hbo (hoger beroepsonderwijs) leerlijn. De 'klik' vond hij bij de Haagse Hogeschool in Delft die onlangs met de lancering van het laatste deel van de opleiding - het uitstroomprofiel Life Cycle Management - de leerlijn Maintenance vervolledigde.

 

HBO STRAALT DOOR AFWEZIGHEID

Er wordt veel gesproken over het tekort aan technici. Ook de onderhoudswereld heeft hiermee te maken waarbij de aandacht zich vooral richt op het MBO (middelbaar beroepsonderwijs). Ondertussen hebben echter ook de universiteiten vastgesteld dat onderhoud - meestal aangeduid met Maintenance - een onderzoekswaardig vakgebied is en kunnen wetenschappers hun hart ophalen aan de vele technieken die zich onder meer richten op voorspellend onderhoud, dynamic based maintenance...

 

"Waar haal je mensen met een HBO werk- en denkniveau, als een passende opleiding ontbreekt?"

Wat bij hbo?

Binnen het hbo blijft het echter angstvallig stil. Weliswaar zijn er hogescholen die post hbo opleidingen ontwikkelden, maar tot voor kort was er geen pure hbo dagopleiding waarin onderhoud centraal staat.Arend Bos, werkzaam als senior Maintenance & Reliability Manager bij Aspen Pharma Group en bestuurslid van de vakgroep Maintenance van het KIVI (zie ook kader): “Ik geef regelmatig cursussen over onderhoudsmanagement en praat met veel mensen in dit vakgebied. Daaruit blijkt onder meer dat de behoefte aan 'maintenance engineers' groeit, maar bij navraag hadden maar weinig mensen een idee van het passende profiel. hbo werk- en denkniveau, dat wel. Maar waar haal je deze mensen vandaan als een passende opleiding ontbreekt?"

MEER BEHOEFTE, LAGER AANBOD

Bos wijt dit vreemde hiaat onder meer aan een historische ontwikkeling op het vlak van onderhoud. “Vroeger kwamen er ook maar weinig mensen van het hbo met een gedegen kennis van onderhoud. Omdat binnen organisaties mensen intern vanuit het MBO doorgroeiden naar kaderfuncties, leidde dit tekort aan hbo-ers in de praktijk niet tot problemen. De afgelopen jaren is aan de ene kant echter de behoefte aan hbo-ers in kaderfuncties sterk gestegen terwijl aan de andere kant de interne doorgroei sterk is afgenomen door een tekort aan MBO-ers. Hierdoor is een dubbel zo grote behoefte aan hbo-ers binnen het onderhoud ontstaan."

Vierjarige dagopleiding hbo

Nadat Bos het probleem had aangekaart binnen de vakgroep Maintenance van het KIVI, werd intern besloten dat deze vakgroep zich hard zou maken voor de ontwikkeling van een vierjarige dagopleiding op hbo niveau. Een opleiding die mensen klaarstoomt voor een kaderfunctie in het onderhoud waarbij de vakgroep - in samenwerking met andere partijen - drie richtingen definieerde:

• de maintenance lijnfuncties waaronder de troubleshooters en voormannen vallen;
• de maintenance engineers die plannen maken, evalueren, beheren en rapporteren;
• de project engineers die verantwoordelijk zijn voor het realiseren van complete onderhoudsprojecten.
  
  

OP ZOEK NAAR HBO-INSTELLINGEN

Met dit profiel in de vorm van een projectvoorstel onder de arm, werd de zoektocht gestart naar technische hbo instellingen die tijd en moeite wilden stoppen in het ontwikkelen van een maintenance-opleiding voor technici. 
Voor mensen die niet alleen gedurende hun vierjarige dagopleiding slimme dingen leren op strategisch niveau, maar ook hebben gesleuteld; mensen die passen in het werktuigbouwkundige en elektrotechnische profiel en in staat zijn om bijvoorbeeld een pomp te demonteren en deze ook weer correct in elkaar te zetten. Het plan was om minimaal vier hbo opleidingen enthousiast te krijgen zodat op deze plekken in Nederland een dergelijke opleiding beschikbaar zou komen.

 

Geen energie

Maar dat viel tegen. “We hebben een heleboel positieve reacties op het plan gehad", geeft Bos aan, “maar uiteindelijk kwam er weinig energie los. We hebben ook deelgenomen aan een werkveldconferentie bij het FME waar het vraagstuk centraal stond hoe de moderne opleiding van een hbo engineer eruit moet zijn. Hieruit bleek dat onderhoud nog nauwelijks op het netvlies stond. Toen ik daar als bezoeker een opmerking over maakte was men het wel met me eens, maar geen van de partijen gaf aan bereid te zijn hier de spreekwoordelijke schouders onder te zetten. Behalve dan bij de Haagse Hogeschool uit Delft. Maar daar was dan ook sprake van een 'harde klik'."

 

Tony Bostelaar, teamleider Werktuigbouwkunde bij Haagse Hogeschool

Klik met Haagse Hogeschool

Tony Bostelaar, toentertijd opleidingsmanager van de opleiding Werktuigbouwkunde van de Haagse Hogeschool, was één van de enthousiaste mensen die bereid was om daadwerkelijk een opleiding Maintenance te ontwikkelen. “Ik ben ervan overtuigd dat een dergelijke opleiding potentieel heeft", geeft hij aan. “Ik zie dat in Nederland de maakindustrie terugkomt. Waar de afgelopen jaren veel uitbesteed is aan lageloonlanden, gaan we het inmiddels steeds beter redden met automatisering en halen we de opdrachten terug. Ook de voedingsmiddelenindustrie doet het goed en wordt steeds verder geautomatiseerd. Willen we echter concurrerend blijven dan is het noodzakelijk dat alle machines en installaties op en top betrouwbaar draaien. En dat betekent: goed onderhoud. Alles wat je bouwt gaat een keer stuk. Heel eenvoudig. Hoe verder je dit tijdstip kunt uitstellen en hoe betrouwbaarder je kunt voorspellen wanneer het stuk gaat, hoe efficiënter en concurrentieel je uiteindelijk kunt produceren."

 

INHOUD VAN DE LEERLIJN

Omdat het ontwikkelen van een officiële opleiding in Nederland een complexe en langdurige aangelegenheid is, werd besloten om geen volledige opleiding maar een zogenaamde 'leerlijn Maintenance' te ontwikkelen die binnen de opleiding Werktuigbouwkunde is ondergebracht. Dit betekent dat in ieder jaar nadrukkelijk aandacht wordt besteed aan onderhoud.

 

Eerste jaar: productie

Het eerste jaar is ingeruimd om op productieniveau te kijken. Men zoekt er de antwoorden op “Wanneer er iets stukgaat, hoe kun je dit dan repareren; welke faalmechanismen spelen een rol?" Maar ook: “Hoe kun je de levensduur van componenten en machines verlengen en hoe kun je zien wanneer je eventueel onderdelen of installaties moet vervangen?" Operationeel dus.

 

Tweede jaar: tactiek

In het tweede jaar gaan studenten een stapje verder naar onderhoud op tactisch niveau. Tony Bostelaar: “Hier bouwen zij voort op de kennis die is opgedaan in het eerste jaar en komt er meer diepgang door te denken op installatieniveau. In dit jaar worden ook verschillende tools behandeld en wordt de financiële factor geïntroduceerd die zo belangrijk is in het vakgebied Maintenance."

 

Derde jaar: strategie

In het derde jaar worden studenten naar het strategisch niveau getild en leren zij onder meer hoe ze onderhoud moeten inrichten voor de langere termijn, over TPM, uitbesteden, SLA's (service level agreements) en nog veel meer.

Het is ook een jaar waarin mensen uit het bedrijfsleven gastcolleges komen geven om uit te leggen hoe het er in de echte praktijk aan toegaat. Onder andere Scania en de Nederlandse Spoorwegen (NS) hebben daarvoor al de Hogeschool in Delft bezocht. Tony Bostelaar: “Op dit moment draaien we voor het derde jaar wat betekent dat volgend jaar de eerste studenten zullen afstuderen die met dit programma zijn gestart."

 

Coen van Kleef, op afstudeerstage bij de RET,
meet met een infraroodcamera warmteontwikkeling in sleepstukken wanneer deze stroom van de bovenleiding afremmen

Vierde jaar: asset management

Voor het vierde jaar werd dan ook onlangs de minor 'Life Cycle Management' afgerond waarmee ook een officieel uitstroomprofiel Asset Management & Maintenance kon aangeboden worden en de leerlijn compleet was. “Deze minor is in principe voor alle techniekstudenten toegankelijk en gebaseerd op ISO 55000 (asset management). Het valt op dat er veel bedrijven bereid zijn om stage- en afstudeerplekken aan te bieden. Dit bevestigt ons idee dat er inderdaad behoefte is aan hbo studenten die zowel in staat zijn om storingen te zoeken als verbeteringen te bedenken en door te voeren, die kunnen analyseren en communiceren en bovendien het thema onderhoud kunnen plaatsen in alle aspecten van de levensduur van een product. Beginnende bij het ontwerp ervan via de instandhouding tot aan het afvoeren. Berekeningen hebben aangetoond dat er jaarlijks zo'n tweehonderd van deze mensen nodig zijn."

 

ONDERHOUD OP EEN HOGER NIVEAU

Met het completeren van de leerlijn heeft de Haagse Hogeschool een nieuwe basis gelegd voor jonge mensen die zich op een hoger niveau willen bezig houden met onderhoud. “Het is typisch een richting waarmee we expliciet naar buiten willen", geeft Tony Bostelaar aan. “In Nederland is het zo geregeld dat 70% van een opleiding, in dit geval Werktuigbouwkunde - identiek is. De overige 30% kun je als opleiding zelf inrichten door extra vakken aan te bieden op bijvoorbeeld energietechniek, productietechniek óf.. onderhoud."

 

 

AFDELING ONDERHOUD BINNEN KIVI

Het Koninklijk Instituut Voor Ingenieurs (KIVI) is de beroepsvereniging van zowel hbo als WO (wetenschappelijk onderwijs) ingenieurs in Nederland. De vereniging kent een groot aantal afdelingen die ieder zijn eigen activiteiten organiseert en initiatieven ontplooit. 
De afdeling Maintenance verbindt ingenieurs van verschillende disciplines die zich bezig houden met het verbeteren van de betrouwbaarheid en beschikbaarheid van installaties.

Meer info op www.kivi.nl