Na-isolatie van buitenmuren

Dringende inhaalbeweging nodig voor oude woningen

De combinatie van een gevelrenovatie met betere isolatie van de woning zit duidelijk in de lift, getuige de opkomst van ETICS en andere vormen van buitenmuurisolatie. In dit artikel grasduinen we door de diverse methodes en zetten de pro’s en contra’s tegen elkaar af. 

Huidige situatie en doelstelling

Tegen 2050 moeten onze bestaande woningen dezelfde energieprestaties behalen als nieuwbouwwoningen met een vergunning vanaf 2015. Dat betekent een verlaging van het gemiddelde EPC-kerngetal met 75%. Om dit te bereiken, moet jaarlijks 3% van de bestaande woningen gerenoveerd worden naar een A-label.

Helaas heeft momenteel slechts 6,8% van onze woningen dit label, en met het huidige tempo zal maar 40% van de gebouwen in 2050 aan deze norm voldoen. De boodschap is duidelijk: we moeten ons renovatietempo drastisch verhogen.

Milieubewust renoveren

Het is niet genoeg om sneller te renoveren; we moeten ook milieubewust handelen. De bouwsector is verantwoordelijk voor 40% van het totale energieverbruik en 36% van de broeikasgasuitstoot in Europa. Daarom is een holistische renovatieaanpak nodig, waarbij niet alleen muren worden geïsoleerd, maar ook ramen worden vervangen en ventilatiesystemen worden verbeterd.

Er moet ook rekening worden gehouden met toekomstig afval. Dit betekent nadenken over het hergebruik van materialen zoals deurkaders, tegels en isolatie. Niet alles hoeft bij afbraak op de vuilnisbelt te belanden. Het gebruik van duurzame materialen en het plannen voor toekomstig hergebruik zijn essentieel.

Waarom bestaande buitenmuren isoleren? 

Het gebouwenpark in België is best wel oud. Meer dan een derde van de gebouwen dateert van voor de Tweede Wereldoorlog waar men met massieve muren, en in het overwegend merendeel van de gevallen, zonder isolatie bouwde.

Dat betekent meteen ook dat een groot deel van de Belgische woningen slecht geïsoleerde muren heeft, ook al begon men na de Tweede Wereldoorlog, en zeker vanaf de energiecrisis eind jaren '70, meer spouwmuren te plaatsen.

Mogelijkheden voor na-isolatie van buitenmuren

Het na-isoleren van gevels is essentieel, aangezien zij verantwoordelijk zijn voor 20-25% van de energieverliezen in een woning, en bij rijwoningen zelfs tot 35%. 

Spouwvulling

Spouwvulling is de eenvoudigste en snelste methode om muren te isoleren. Echter, veel oude gebouwen hebben geen spouwmuren, en de isolatiewinst is beperkt door de smalle breedte van spouwmuren.

Binnenisolatie

Binnenisolatie is een volgende optie, maar brengt het risico van vochtproblemen met zich mee. Na isolatie droogt de muur trager uit, wat kan leiden tot condensatie en schimmelvorming, vooral op koudebruggen.

In een vorige artikelreeks bespraken we al uitvoerig alle aandachtspunten, mogelijkheden en types binnenisolatie.

Lees hier alles over binnenisolatie!

Buitenisolatie

Buitenisolatie biedt - ten slotte - de beste bescherming tegen warmteverlies en vochtproblemen, met minimale koudebruggen. In tegenstelling tot binnenisolatie spreken we hier namelijk over een ononderbroken isolatielaag over de hele gebouwschil. In het geval van binnenisolatie moet de isolatielaag op de aansluitingen van muren, vloeren en plafonds worden gestopt, waardoor de thermische laag verbroken wordt.

Het nadeel van buitenisolatie is wel dat het uiterlijk van de gevel verandert, wat niet altijd gewenst is. Bovendien is buitenisolatie vaak geen optie voor erfgoedgebouwen of gevels in drukke stadsomgevingen.

Er wordt voor isolatie aan de buitenkant gekozen wanneer:

• Er geen spouwmuur aanwezig is in het reeds bestaande gebouw;
• Er wel een spouwmuur aanwezig is, maar deze niet geschikt is om te isoleren, bijvoorbeeld te smal of vol cementresten;
• De buitenmuur sowieso aan een groter onderhoud toe (slecht voegwerk, poreuze stenen ...) is;
• Installatiegemak primeert;
• ...

Plaatsingsvoorwaarden buitenisolatie

Er bestaat een waaier aan oplossingen voor buitenisolatie. Zo denken we bijvoorbeeld aan kant-en-klare systemen, een nieuwe gevel in baksteen of gevelpleister ... Doorgaans is men het er echter over eens dat een afwerking met hout of plaatmateriaal een streepje voor heeft. De muurdikte blijft namelijk beperkt, de belasting op de fundering is kleiner, en het isoleren kan met verschillende soorten materialen. Het vertrekpunt blijft natuurlijk de isolatie. 

Is er een bestaande spouwmuur aanwezig?

Een belangrijk aandachtspunt is de aanwezigheid van een spouw. Voor u de werken aanvat, gaat u het best na of die er al dan niet is en of die gevuld is. Wanneer dat niet het geval is, verdient het aanbeveling de opdrachtgever te adviseren de spouw te laten afsluiten om luchtcirculatie te vermijden. Een lege spouw kan immers voor luchtcirculatie zorgen, waardoor het isolerend effect kan verminderen.

In sommige gevallen wordt de spouwmuur ook opgevuld, zo wordt de buitenmuur ook enkele centimeters dunner bij het plaatsen van buitenisolatie omdat een minder dikke laag nodig is in dit geval. 

Een andere techniek is om een nieuwe gevel te bouwen, waarbij de buitenlaag van de spouwmuur afgebroken wordt. De isolatie wordt tegen de binnenlaag van de spouwmuur geplaatst en afgewerkt naar buiten toe met materiaal naar eigen keuze. Zoals in het geval van zowel spouwmuur opvullen als extra isoleren op de buitenmuur, geldt ook hier dat de buitenmuur niet veel dikker wordt. 

Keuze van plaatsing

Wanneer we kijken naar plaatsing, zijn er twee technieken mogelijk: enerzijds een doorlopend isolatieschild met daarop een afwerking, anderzijds een houten of aluminium draagstructuur plaatsen met daartussen de isolatie. 

Voor de verschillende toepassingen is een ruime keuze aan isolatiematerialen beschikbaar. De enige voorwaarde is dat de isolatie geen vocht mag opnemen. Stem de definitieve keuze ook af op de afwerkingsvoorkeur.

Voorafgaand aan het plaatsen van isolatie, zorgt de installateur er altijd voor dat de muren schoon en volledig vlak zijn.  

Vocht

Is er sprake van vocht voor aanvang van de werken, check dan zeker waar deze van afkomstig is. Ga er niet zomaar vanuit dat dit regendoorslag is. In geval van lekkende goten of optrekkend vocht zal het probleem alleen maar erger worden. 

Opbouw buitenmuurisolatie

Vandaag zijn er tal van diverse materialen die als bekleding op de isolatie kunnen dienen:

• vezelcement;
• volkernplaten (uit cellulosevezel en kunsthars);
• metalen platen (aluminium of staal);
• sidings (van houtvezel, kunststof of composiet - met tand/groefsysteem).

Het werkingsprincipe is in principe eenvoudig: de gevelplaten worden op een (houten of metalen) onderstructuur bevestigd. Die onderstructuur dient tevens als luchtspouw, voor de ventilatie van de gevel. Als we opbouw laag per laag bekijken, ziet dat er als volgt uit:

• buitenmuur;
• isolatiemateriaal (PUR / EPS / XPS);
• vochtscherm;
• onderstructuur (lattenwerk of aluminium roostering);
• gevelbekleding (platen, sidings, cassettes enz.)

Welke dikte dient de buitengevelisolatie te hebben? 

Om die vraag te beantwoorden, kijken we eerst even naar enkele bepalende waardes:

• R = warmteweerstand = materiaaldikte gedeeld door de lambdawaarde. Hoe hoger deze waarde, hoe beter ons isolatiesysteem weerstand biedt tegen de warmtedoorstroom; eenheid (m²K/W). Door de R van de verschillende lagen in een opbouw met elkaar op te tellen bekomt men Rtotaal voor de wand.
• U = warmtedoorgangscoëfficiënt (1/Rtotaal = 1 gedeeld door de totale warmteweerstand van alle onderdelen van de muur). Hoe lager deze waarde, hoe moeilijker warmte door de wand heen kan gaan; eenheid W/(m²K).

De overheid legt voor heel wat situaties minimum- of maximumeisen op voor R- en U-waarden van opbouwen. Zo moeten bijvoorbeeld buitenmuren bij nieuwbouw voldoen aan een U-waarde van maximaal 0,24 W/(m²K); wat overeenkomt met een Rtotaal van 4,17 (m²K)/W.

Wat ook duidelijk is, is dat tegen 2050 alle woningen sowieso energielabel A moeten halen, waarbij onder meer zowel voor daken als voor muren en wanden een U ≤ 0,24 W/(m²K) wordt vooropgesteld.

Wie nu bij renovatie opteert de buitenmuren minder goed te isoleren, moet beseffen dat hij ofwel in de toekomst de muren nogmaals van extra isolatie zal moeten voorzien, ofwel in andere compenserende maatregelen zal moeten investeren.

Isolatiepremies en fiscale voordelen

Er bestaat een verschil tussen een gewone renovatie en een ingrijpende energetische renovatie (IER), waarbij er meer dan 75% van de buitenschil gerenoveerd wordt. Dat is belangrijk om weten, want een IER levert fiscale voordelen op, en dat reeds bij een relatief zwakke eis aan de isolatie die een R-waarde ≥ 2 (m²K)/W moet hebben.

Daarbovenop moet de isolatie geplaatst zijn door een gecertificeerd aannemer, ofwel door een aannemer zonder certificaat maar onder begeleiding van een architect. 

Types buitenmuurisolatie

Houten gevelbekleding op buitenmuren

Veel eindklanten zweren bij de natuurlijke uitstraling van hout, al is aluminium als gevelbekleding de laatste jaren ook bezig aan een opmars. Het is perfect mogelijk om allerlei houtsoorten te gebruiken als gevelplaat in combinatie met isolatie; let wel op de duurzaamheidsklasse van het gebruikte hout!

De werkwijze is eenvoudig, maar wel anders dan bij steenstrips of ETICS. De isolatieplaten worden aan de buitenmuur bevestigd, daarop komen houten latten die dienen als bevestiging voor de houtplaten. De luchtspouw tussen de gevelisolatie en de houten gevelbekleding zal vochtproblemen voorkomen. Eventueel is het ook mogelijk om te werken met zachte isolatie zoals rotswol.

Nieuwe bakstenen buitenmuur

Bij grondige renovaties kan het soms lonen om meteen de grote middelen te laten inzetten: een nieuwe buitengevel laten metsen door een ervaren aannemer, want omdat ook de breedte van de isolatie mee moet geteld worden, is soms ook het graven van extra fundering vereist.

Het is dus een ingrijpende methode, maar het geeft wel het voordeel dat fouten uit het verleden makkelijker rechtgezet kunnen worden in extremere gevallen. 

Gevelisolatie met steenstrips

De combinatie van isolatie met steenstrips is al langer populair. Het systeem combineert de visuele esthetiek van traditioneel metselwerk met goede thermische prestaties. De isolatie kan voorzien worden uit meerdere materialen, een voorbeeld is EPS (geëxpandeerd poly­styreen). Dat wordt voorzien van een wapeningslaag waarop vervolgens de strips worden bevestigd. 

De moeilijkheidsgraad is zeker geen onoverkomelijke hinderpaal, al moeten wel steeds de aanbevelingen van de fabrikant gevolgd worden. Een continu doorlopende isolatieschil is uiteraard een absolute voorwaarde om van een kwalitatief resultaat te mogen spreken. 

ETICS

ETICS, voluit External Thermal Insulation Composite System, is een thermisch buiten­gevelisolatiesysteem met een decoratieve pleis­terafwerking. Het principe is overgewaaid uit het buitenland, waar het al langer gebruikt wordt als isolatielaag bij enkelvoudige muren. Het aanbrengen van een buitengevelisolatiesysteem is in principe een relatief eenvoudige techniek: isolatieplaten worden op de muren bevestigd door verlijmen, hetzij verankerd met pluggen of met profielen. Op deze isolatieplaten wordt een grondmortel, voorzien van een wapeningsweefsel, aangebracht. Het geheel wordt decoratief afgewerkt met een sierpleister.

Het klinkt eenvoudig, maar toch gebeuren er weleens fouten. De diverse componenten zijn niet op elkaar af­gestemd, of de kwaliteit degradeert te snel onder invloed van onze klimatologische om­standigheden. Een slechte plaatsing kan ook leiden tot een veelheid aan problemen, zoals waterindringing en condensatie. 

Wanneer we kijken vanuit het oogpunt van plaatsing, zijn er twee technieken mogelijk: enerzijds een doorlopend isolatieschild creëren met daarop een afwerking, anderzijds een houten of aluminium draagstructuur plaatsen met daartussen de isolatie. Voor de verschillende toepassingen is een ruime keuze aan isolatiematerialen beschikbaar. De enige voorwaarde is dat de isolatie geen vocht mag opnemen. Stem de definitieve keuze ook af op de afwerkingsvoorkeur.