Bouwprojecten vast in kluwen van klachten en regels

Tijd voor échte hervorming

Almaar meer bouwprojecten in Vlaanderen – zowel grote als kleine – geraken verstrikt in een wirwar van bezwaren, beroepsprocedures en complexe regelgeving. Dit zorgt niet alleen voor vertragingen en oplopende kosten, maar ondermijnt ook cruciale maatschappelijke doelstellingen zoals de bouwshift, renovatiegolf en noodzakelijke infrastructuurwerken.

Een systeem onder druk

De bouwsector vervult een essentiële rol in het aanpakken van de ruimtelijke uitdagingen van vandaag. Daarvoor zijn efficiënte, rechtszekere en transparante vergunningsprocedures onmisbaar. In de praktijk loopt het echter vaak fout: beroepsprocedures kunnen projecten maanden- tot jarenlang stilleggen – zelfs wanneer de bezwaren weinig inhoudelijke grond hebben en vooral ingegeven zijn door NIMBY-reflexen (“Not In My Backyard”).

Het huidige juridische systeem maakt misbruik mogelijk: één individu of buurtcomité kan een volledig project blokkeren, met als gevolg stijgende woonprijzen, uitgestelde investeringen en groeiende frustratie bij bouwheren en burgers.

Complexiteit als wapen

Niet alleen de laagdrempelige mogelijkheid om beroep aan te tekenen is problematisch, ook de steeds ingewikkeldere aanvraagprocedures vormen een struikelblok. De veelheid aan verplichte studies, versnipperde lokale regelgeving en een gebrek aan uniformiteit maken het proces log, duur en bijzonder kwetsbaar voor juridische sabotage.

“Het systeem is compleet uit balans geraakt”, stelt architect en NAV-bestuurslid Jozef Hessel. “De regelgeving is zo onoverzichtelijk geworden dat wie een project wil tegenhouden, altijd wel een haakje vindt.” Dit alles zet een rem op de noodzakelijke verdichting en verduurzaming van onze leefomgeving.

Cijfers die zorgen baren

De impact van deze vertragingsmechanismen is groot:

• Slechts de helft van de grotere woonprojecten krijgt in eerste aanleg een positieve beslissing.
• Tegen 20% van de toegekende vergunningen wordt beroep aangetekend.
• Bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen wordt de vergunning in de helft van de gevallen vernietigd.

Dit heeft niet alleen gevolgen voor de woningbouw, maar ook voor scholen, zorginstellingen, bedrijven en andere noodzakelijke infrastructuur.

Voorstellen van de sector

Van symptoombestrijding naar systeemhervorming

Zowel Embuild Vlaanderen, Bouwunie, NAV, BVS, de Orde van Architecten als BVA en ORI pleiten voor fundamentele hervormingen. Ze vragen:

• Beperking van beroepsprocedures: Enkel personen met een aantoonbaar en rechtstreeks belang, die reeds bezwaar indienden tijdens het openbaar onderzoek, mogen beroep aantekenen.
• Eenvoudigere en transparantere regelgeving: Schrappen van tegenstrijdige en lokale regels die niet stroken met Vlaamse beleidskaders.
• Verantwoordelijkheid bij misbruik: Personen die procedures bewust misbruiken om projecten te vertragen, moeten aansprakelijk kunnen worden gesteld voor de veroorzaakte schade.
• Afstemming tussen overheden: Minder tegenstrijdige adviezen tussen lokale en Vlaamse instanties.
• Snellere en uniforme procedures: Eén helder kader op Vlaams niveau, minder administratieve ballast en meer rechtszekerheid.

Samen aan de slag

De sector is positief over het feit dat de Vlaamse regering het probleem erkent en experten betrekt bij hervormingsvoorstellen. NAV vraagt expliciet om meer dan louter een klankbord te zijn: architecten kennen het systeem van binnenuit en willen actief meewerken aan de hervorming.

“We hebben nood aan minstens 450.000 extra, betaalbare woningen tegen 2050,” zegt Jean-Pierre Waeytens (Bouwunie). “Dat kan alleen als het vergunningenkader eerlijk, werkbaar en doeltreffend wordt.”

Besluit: tijd voor moedige keuzes

De vele beroepsprocedures zijn niet het probleem op zich, maar een symptoom van een systeem dat uitnodigt tot vertraging en misbruik. Zonder een grondige hervorming blijft Vlaanderen vastzitten in een juridisch moeras, terwijl de wooncrisis en bouwnood almaar urgenter worden. Enkel een vereenvoudigd, transparant en rechtvaardig vergunningenbeleid kan zorgen voor versnelling, betaalbaarheid en maatschappelijke vooruitgang.