Veilige badkamerventilatie zorgt voor gezonde omgeving
Meer aandacht voor elektrische veiligheid nodig
Een niet goed geventileerde badkamer heeft op meerdere vlakken een nefaste invloed op het wooncomfort. Schimmelvorming en geurhinder zijn de eerste symptomen, maar er kunnen ook structurele en gezondheidsproblemen opduiken. Een correcte dimensionering helpt problemen uit de weg.
Types: voor elk wat wils
De ventilatiemarkt kende de afgelopen jaren een enorme boom. De eenvoudige roostertjes van weleer kregen ondertussen gezelschap van systemen waarbij de sky wel de limit lijkt, denk bijvoorbeeld aan slimme appgestuurde systemen die op basis van informatie uit geur- en vochtsensoren zelfstandig bepalen in hoeverre er geventileerd moet worden. Wat te veel eer voor een badkamer? Misschien, maar het geeft aan dat de mogelijkheden in deze markt sterk gegroeid zijn.
Vandaag zijn er zeer degelijke en makkelijk te plaatsen systemen op de markt:
- Opbouwventilatoren zijn de eenvoudigste vorm en plaats je eenvoudig in de muur of het plafond. Zij vormen vaak de eerste oplossing bij vochtproblemen in oudere woningen. De inplanting vergt in principe weinig kap- en breekwerk en het geheel kan terug mooi afgewerkt worden zonder al te grote littekens aan de woning.
- Buisventilatoren worden in een afvoerbuis geplaatst. Dit type vind je ook onder de namen 'cilinderventilator' of 'inschuifbuisventilator'. Ze zijn vooral geschikt voor kleine ruimtes met korte ventilatiekanalen zoals badkamer en toilet.
- Kanaalventilatoren zijn vergelijkbaar met buisventilatoren, maar zijn bedoeld voor de inbouw in kanalen. Beide groepen worden ook wel samen als 'inlineventilatoren' benoemd. Omdat dergelijke ventilatoren buiten de badkamer geplaatst worden, kan je geluidsoverlast tot een minimum beperken.
De genoemde verschijningsvormen kunnen verder opgedeeld worden in axiale of centrifugale uitvoeringen:
- Axiaalventilatoren bestaan uit grote voorovergebogen schoepen, waarmee grote hoeveelheden lucht getransporteerd kunnen worden. De ventilatoren zijn door hun capaciteit om grote volumes te verplaatsen erg geschikt voor lagedrukventilatiesystemen.
- Centrifugaalventilatoren voor badkamers hebben een wat dikkere ombouw dan axiaalventilatoren maar zijn beter geschikt om langere afstanden in de afvoerbuis aan te kunnen. Ze worden ook ingezet tussen twee afvoerbuizen in gemonteerd worden. Ze produceren weinig geluid en hebben een hoge capaciteit.
Badkamerventilatoren kunnen naargelang de vraag verder voorzien worden van een hygrostaat (vochtsensor), nalooptimer (een ingestelde tijd na het verlaten van de badkamer) of andere vorm van regeling.
Wetgeving en dimensionering
De grotere aandacht voor de energieprestatie en het comfort in een woning is een proces dat al langer dan vandaag speelt. We moeten minder energie verbruiken en de overheid speelt daarop in door via de EPB-regels dit te sturen. De EPB-regelgeving verplicht evenwel ook om minimaal te ventileren. De gewesten in ons land hanteren daarvoor de norm NBN D 50-001. Die zal ook voor een deel de dimensionering van de installatie bepalen.
Wie een nieuwbouwwoning zet, moet voor nieuwbouw of een ingrijpende energetische renovatie een volledig ventilatiesysteem installeren. Dit ventilatiesysteem zorgt ervoor dat er verse lucht wordt toegevoerd in de droge ruimtes en dat er vochtige lucht wordt afgevoerd uit de natte ruimtes zoals de badkamer. De eisen gaan uit van een minimaal ontwerpdebiet van 3,6 m3 lucht per uur per vierkante meter. Dit is evenwel het nominale minimale ventilatiedebiet. Afhankelijk van het soort ruimte en de oppervlakte van de ruimte mag je het ventilatiedebiet beperken als daar ruimte voor is, of het verhogen indien vereist. In het geval van de badkamer is er bijvoorbeeld een minimum van 50 m3/h van kracht, maar dit wordt verhoogd tot 75 m3/h in functie van de vloeroppervlakte.
Twee rekenvoorbeelden geven aan waarom dit belangrijk is. Stel dat we in geval 1 een badkamer hebben van 3 op 3 meter. Het minimale ontwerpdebiet klokt hier af op 32,4 m3/h en moet dus verhoogd worden tot de minimale eis van 50 m3/h om te voldoen aan de wetgeving.
Stel dat we in een ander geval een badkamer hebben van 5 op 5 meter, dan zien we een minimaal ontwerpdebiet van 90 m3/h. In dit geval kan er dus gekozen worden voor een systeem van 75 m3/h.
De wetgever gaat uit van een minimaal ontwerpdebiet
van 3,6 m3 lucht per uur per vierkante meter
De aandachtige lezer zal wellicht opmerken dat er in de berekening enkel gebruikgemaakt wordt van de vloeroppervlakte, niet van de hoogte van het lokaal. Dat mag op het eerste zicht wat vreemd lijken in functie van een ruimtelijk fenomeen als luchtkwaliteit, maar uit onderzoek blijkt dat de hoogte van de ruimte nauwelijks invloed heeft op het aantal aanwezige personen of de (vervuilende) activiteiten.
Inplanting
Als buisdiameter wordt meestal gekeken naar uitvoeringen van 100 tot 150 mm, afhankelijk van de grootte van de badkamer en de lengte van de weg die de lucht moet afleggen. Er kan ook overgestapt worden op centrifugaaltypes indien de ruimte dat vereist.
De locatie bepalen van een ventilator kan soms moeilijk verlopen. De badkamer is sowieso meestal een eerder kleine ruimte en de elektrische regels (zie verder) beperken verder de mogelijke locatie.
Om voldoende luchtcirculatie te garanderen, plaats je de badkamerventilator bovendien het best niet te dicht bij de plek waar verse lucht de ruimte binnenkomt – de buurt van ramen of deuren valt dus ook af. Idealiter bevindt de ventilator zich recht tegenover de luchttoevoer. Zorg ook altijd voor een toevoeropening via een deurrooster of kier onder de deur.
Opgepast met elektro
Wat wel eens over het hoofd gezien wordt, is de veilige elektrische plaatsing van het ventilatiesysteem. In het AREI worden specifiek voor vochtige ruimtes specifieke regels vermeld, waar dus ook elektrische apparatuur voor de regeling van ventilatie aan moet voldoen. Om te weten wat er kan en niet kan, wordt uitgegaan van een opdeling van de badkamer in 4 zones, afhankelijk van het bijhorende gevaar vanuit de gevaarlijkste locatie – het bad of de douche. Volume 0 is het inwendige volume van het bad of douche. Volume 1 is dan de ruimte boven bad of douche tot een hoogte van 2,25 m, volume 1 bis is de ruimte onder het bad of douche. Volume 2 is het volume buiten de afgebakende grenzen van Volume 1/1bis, met daar 60 cm bijgeteld (zie afbeelding voor de verduidelijking). Volume 3 is dan op zijn beurt de ruimte van Volume 2 met 2,4 meter bijgeteld. Op deze manier wordt dus steeds verder gegaan van het risico, en dat heeft vervolgens een weerslag op het type voltage en het type toestel dat gebruikt mag worden in de bijhorende zone. Dat staat uiteraard wat in conflict met de efficiëntie van de ventilatie, want hoe dichter bij de bron – bad of douche – we die kunnen plaatsen, hoe beter de warme en vochtige lucht kan afgevoerd worden.
Over zone 0 kunnen we heel kort zijn: hier kan geen ventilator geplaatst worden en er is trouwens ook geen enkele noodzaak om dit hier al te doen.
Bij zone 1 ligt het anders: in principe kunnen hier toestellen geplaatst worden die werken op de zogenaamde lage veiligheidsspanning (maximaal 12 V AC), beschikken over beschermingsgraad IPX4 en behoren tot veiligheidsklasse 2 (dubbel geïsoleerd of extra geïsoleerd). Ook moet de ventilator steeds aangesloten worden op een differentieelschakelaar van 30 mA, die zich niet in de badkamer mag bevinden.
In de zones 2 en 3 is het rechtstreeks aanraakgevaar verdwenen en zijn meer toestellen toegelaten, al blijft de beschermingsgraad van minimaal IPX4 en de vereiste elektrische bescherming via differentieel behouden.
