SIGNALISATIE START AL TIJDENS DE ONTWERPFASE

Tips om een zorggebouw voor iedereen overzichtelijk te maken

In ziekenhuizen en gezondheidsgebouwen is het nog meer dan elders belangrijk om snel de weg te vinden. Als iemand er met stress of pijn aankomt, moet hij binnen én buiten intuïtief naar zijn bestemming worden geleid. Met een goede bewegwijzering kom je al heel ver, maar eenvoudig de weg vinden, lukt enkel als er al tijdens de ontwerpfase over de in- en uitstromen van een gebouw werd nagedacht. Signalisatie is dus van het grootste belang, maar dat is slechts een stukje van het wayfindingproces.

PLAATSINGSTIPS VOOR SIGNALISATIE

Waar komt er signalisatie?

Signalisatie moet altijd zichtbaar zijn vanaf de (hoofd)looproute. Het wordt aangeraden daarnaast op elk beslissings- of kruispunt signalisatie te voorzien, en dat telkens in twee richtingen, zodat bezoekers na hun visite ook eenvoudig het zorgcentrum kunnen verlaten.

Baken in de eerste plaats de grote gehelen van het zorgcentrum af, zoals de parking, de inkomhal, de cafetaria, het sanitair, de lift en de trappen, de aanmeldbalie en de grote afdelingen. Zodra er bewegwijzering naar die plaatsen loopt, moeten ook de afdelingen op subniveau bereikt kunnen worden: onderzoeksruimtes, personenkamers ... Elke keer er van de hoofdbanen wordt afgeweken, verwacht men signalisatie. Dat zorgt dat borden niet te veel info bevatten en dat bezoekers een logische weg naar hun bestemming volgen.

Leesbaarheid en lettergrootte

Er zijn verschillende richtlijnen wat de grootte en de plaatsingshoogte van signalisatieborden betreft, opdat ze binnen ieders gezichtsveld zouden vallen.

De aangeraden hoogte voor borden op een kleine leesafstand is 1,40 tot 1,60 m van de vloer. Bij grote leesafstanden komt de tekst idealiter op 2,30 m van de vloer. Ook de grootte van de gekozen letters is van belang. Meestal wordt 1/100e van de leesafstand als maatstaf genomen. Heel belangrijke informatie krijgt letters die minimaal 1/25e van de leesafstand zijn, bewegwijzering krijgt standaard letters van 5 cm. Tot slot wordt op beeldschermen een lettergrootte van 18 punten aangeraden, en wordt het gebruik van enkel hoofdletters in een zin afgeraden omwille van de leesbaarheid.

Harmonisch, maar toch herkenbaar

Een uniforme en herkenbare huisstijl, is voor elk zorgcentrum een troef.

Voor wat de grootte, de hoogte, de kleuren en de vorm van letters en borden betreft, zorgt consequentie ervoor dat bezoekers gemakkelijker vinden waarnaar ze op zoek zijn.

Hoewel harmonie belangrijk is, mag niet elke gang er hetzelfde uitzien. Dat zorgt er namelijk voor dat mensen niet meer weten waar ze zich bevinden.

Voor bezoekers is het een grote hulp als er op welgekozen plaatsen herkenningspunten te zien zijn. Dat kan door een kunstwerk of markering aan de muren, maar bijvoorbeeld ook door gekleurde grondvlakken in de gangen of in de parking.

BELANG KLEURENGEBRUIK

Kleuren hebben een ondersteunende (en geen functionele) functie om wayfinding en signalisatie te harmoniseren. Ze worden dus altijd gebruikt in combinatie met een andere manier van signalisatie. Bij de keuze voor kleurengebruik moeten er enkele zakenin het achterhoofd gehouden worden:

• de lichtinval is bepalend voor de zichtbaarheid van een kleur. Licht zorgt er soms voor dat witte of zwarte letters onleesbaar worden, of kan verwarrende flikkeringen doen ontstaan;

• aangepaste verlichting die elk bord goed leesbaar maakt, is van belang. Kleuren die met belichting nog steeds zichtbaar zijn, genieten dan ook de voorkeur;

• signalisatieborden vragen contrast in kleur- en materiaalgebruik tegenover hun achtergrond(muur), dat draagt bij aan de leesbaarheid. Ook krijgt een ruimte structuur, doordat vloeren, plinten en raam- of deuromlijstingen in contrasterende kleuren en materialen worden afgewerkt;

• het kleurcontrast wordt bepaald door het verschil in reflectie. De lichtreflectiecoëfficiënt (LRV) bij signalisatie bedraagt minimum 60 punten;

• letters, cijfers en figuren krijgen vaak een zwarte omlijning, zodat ook kleurenblinde mensen alles kunnen lezen, zeker als het teken weinig contrasteert met de achtergrond.

UNIVERSAL DESIGN

Goede ontwerpen creëren mogelijkheden voor iedereen en ondersteunen alle gebruikers. Slechte ontwerpen daarentegen zullen enkel mensen belemmeren of uitsluiten. Dat is het basisprincipe van Universal Design, en ook het werkveld van Inter, het Agentschap Toegankelijkheid Vlaanderen. Toegankelijkheid is een kwaliteit die staat voor een hoog gebruikscomfort en een verruimde functionaliteit voor iedere persoon. Dat begint al bij de architectuur van een gebouw. Van bij de start wordt onderzocht hoe een gebouw voor iedereen zowel functioneel als aantrekkelijk kan zijn, en dat binnen de specifieke context van de omgeving, de vraag van de opdrachtgever, de functie van het gebouw … Meer dan in andere gebouwen kun je in gebouwen met een zorgfunctie verwachten dat een groot deel van de bezoekers- en patiëntengroep gebruikmaakt van extra hulpmiddelen zoals een rolstoel, een infuusstandaard, een looprekje en krukken, of dat die extra hulp nodig heeft. Een strategie m.b.t. Universal Design zorgt voor de basis. Daarnaast zijn er extra's nodig, zoals tactiele markeringen of visuele en auditieve ondersteuningen aan de (ticket)balie. Dergelijke ondersteuning is trouwens ook efficiënt voor mensen die minder met het systeem vertrouwd zijn.

VAAK VOORKOMENDE FOUTEN

Na de ingebruikname van een zorggebouw, komen er vaak nog enkele signalisatiepunten naar boven die beter hadden gekund. Hier volgen de vaakst voorkomende:

• moeilijke, Latijnse benamingen, die voor patiënten amper leesbaar of begrijpbaar zijn, worden niet naar hun omgangsnaam 'vertaald';

• de uniformiteit wordt niet altijd behouden, waardoor bezoekers verschillende soorten groottes, kleuren en vormen panelen zien, op verschillende hoeken, hoogtes en muren;

• de vindbaarheid van buitenaf wordt vaak niet geïntegreerd in het plan van een zorgcentrum. Zeker de wegen voor fietsers, voetgangers of gebruikers van het openbare vervoer worden vaak over het hoofd gezien;

• veel zorggebouwen, zeker ziekenhuizen, zijn geregeld onderhevig aan verandering in de interne organisatie. Dat maakt dat ook de bewegwijzering daartegen bestand moet zijn, en dat aanpassingen beter doordacht gebeuren. De juiste informatie moet op de juiste plaats aanwezig zijn, maar flexibel genoeg om die bij verbouwing of verandering te kunnen verplaatsen of hergebruiken. Er zou dus bij het bouwen al moeten worden nagedacht over mogelijke uitbreiding en de logica ervan voor de

• leesbaarheid van een gebouw;

• signaleer de weg heen en terug, zodat bezoekers vanop elk punt dat ze kunnen tegenkomen de uitgang of de balie vinden.