BEVEILIGING EN TOEGANKELIJKHEID
NAADLOOS INTEGREREN

Evenwichtsoefening tussen beveiliging en functionaliteit in openbare gebouwen

Een openbaar gebouw wil zowel bezoekers verwelkomen als ze op de nodige afstand houden. Toegangscontrolesystemen beheren verkeersstromen en waarborgen de veiligheid, maar mogen het dagelijkse proces in geen geval verstoren. Een passend controlesysteem kiezen is dus belangrijk. Er is een brede keuze aan systemen en verschillende criteria om rekening mee te houden.

DOEL

Openbare plaatsen willen een goede eerste indruk nalaten door de bezoeker voldoende open ruimte te bieden. Toegangscontrolesystemen zorgen hierbij voor het evenwicht tussen open ruimte en gesloten plaatsen. Het doel van de toegangscontrole bij openbare gebouwen is om een gecontroleerde doorgang te bieden aan personen die toestemming hebben om het gebouw te betreden. Toegangscontrolesystemen worden toegepast in allerlei openbare gebouwen zoals gerechtsgebouwen, gemeentehuizen, bibliotheken, ziekenhuizen, metrostations, sportinfrastructuur en zwembaden … Elke context vraagt een aangepaste oplossing. Afhankelijk van de specifieke wensen en het doel van het systeem zijn er verschillende opties mogelijk. De systemen, toegepast bij openbare gebouwen, differentiëren zich doorgaans t.o.v. deze toegepast in kantoren door hun focus op het esthetische aspect. In beide types gebouwen zijn weliswaar dezelfde types producten terug te vinden. Terwijl bij kantoren de veiligheid belangrijker is, kijkt men bij openbare gebouwen dus eerder naar de look en functionaliteit. Toegangscontrolesystemen worden steeds gestroomlijnder, strakker en lichter qua vorm.

KEUZECRITERIA

Bij de integratie van een toegangscontrolesysteem in een openbaar gebouw is er niet één formule die toepasbaar is in alle types van gebouwen. Er dient dus voor elk project een totaalconcept ontwikkeld te worden dat op maat van het gebouw wordt uitgewerkt. Wie een keuze moet maken voor een bepaald doorgangssysteem, moet verschillende parameters in acht nemen:

Beveiligingsniveau: een eerste criterium betreft de gewenste veiligheidsgraad. Iedere oplossing heeft namelijk haar specifieke beveiligingseigenschappen. Het beveiligingsniveau bepalen is belangrijk, want de hoogte van het te integreren obstakel hangt daarvan af.
Oppervlakte: daarnaast is ook de beschikbare oppervlakte (breedte en lengte) bepalend. Sommige systemen zijn in bepaalde omstandigheden niet integreerbaar wegens een te beperkte ruimte.
Capaciteit: wat is de beoogde doorstroomcapaciteit? Op voorhand moet geweten zijn hoeveel mensen er op piekuren door de toestellen zullen komen. Elk toestel heeft een doorstroomcapaciteit per minuut, daarbij moet er ook rekening gehouden worden met de snelheid van het accesssysteem dat erbij gekozen wordt.
Esthetische aspecten: (interieur)architecten willen doorgaans een minimalistische uitvoering (klein en smal) en een hoge transparantie.
Sociale controle: ook moet de sociale controle opwegen tegen de fysieke belemmering. Als er een bemande desk is, volstaat een minder beveiligde doorgang vaak.
Budget: in veel projecten beperkt het beschikbare budget het aantal oplossingen en blijkt dit vaak het doorslaggevende criterium.

Aangezien ieder concept uniek is en met de nodige aandacht behandeld moet worden, wordt de keuze voor de meest geschikte oplossing het best gemaakt in overleg tussen de (interieur)architect, de projectbeheerder en specialisten aan leverancierszijde.

TYPES DOORGANGEN

toegangscontrole In openbare gebouwen beland je als bezoeker meestal aan een desk of balie, waar je al dan niet de toestemming wordt verleend om het gebouw via het achtergelegen controlesysteem verder te betreden. In het kader van de Vlaamse Verordening Toegankelijkheid zijn draaideuren en -kruizen enkel toegelaten als er ook een alternatieve toegang aanwezig is (zie kader).

Draaideuren: voor de hoofdingang valt de keuze vaak op draaideuren, vanwege hun grote doorstroomcapaciteit en gebruiksvriendelijkheid. Zwembaden vormen door het gevarieerde publiek (kinderen, groepen, moeders met buggy's en rolstoelgebruikers) en de hoge vereiste capaciteit vaak een moeilijke context. Hier kan een beveiligde draaideur ook voor binnen een geschikte oplossing zijn. Bij draaideuren is de ingang ook volledig afgeschermd, handig als er geen desk of onthaal aanwezig is.

Binnen zijn de meest gekozen systemen in openbare gebouwen driepoottourniquets (lage, drie-armige draaikruizen) of doorloopstraten of -sluizen.

Draaikruizen: driearmkruizen zijn een instapmodel met een vrij laag beveiligingsniveau, ze zijn gemakkelijk te installeren in elk interieur en kunnen een hoge capaciteit aan. Personen kunnen er een per een door en het systeem blokkeert na elke passage. Kinderen ondervinden echter wel soms moeilijkheden bij het gebruik van dit toestel. De metalen staven kunnen vervangen worden door glazen vleugels, wat eleganter oogt, maar meer plaats in beslag neemt.
Doorloopstraten: bestaan doorgaans uit twee of meer kasten met geïntegreerde deurvleugels die openen na activatie. Bij barrièrevrije uitvoeringen kan de ongeautoriseerde toegang via sensoren worden gedetecteerd. Doorloopstraten of -sluizen bieden een hogere veiligheidsgraad en capaciteit (ca. 25 personen per minuut), zijn esthetischer, maar zijn wel duurder en nemen meer plaats in.
Veiligheidsdraaitrommels bieden de hoogste beveiliging, maar hebben een lagere doorstroomcapaciteit en zijn minder esthetisch.
Toegangshekjes zijn deurvleugels (uitvoeringen tot 1,80 m) die opendraaien en meestal naast of in de buurt van een bemande desk worden geplaatst. Deze bieden een minder gecontroleerde doorgang, maar kunnen fungeren als toegankelijke doorgang of als bredere vrije doorgang voor bv. leveringen. Meestal worden ze in combinatie met doorloopstraten geïntegreerd.

MATERIALEN

Qua uitvoering wordt er voor de afwerking van de metalen kasten doorgaans geopteerd voor rvs als duurzaam en eenvoudig te onderhouden materiaal. Er zijn diverse afwerkingen mogelijk om elk design naar wens te personaliseren, zoals gelakt aluminium (alle RAL-kleuren), wrappen met een logo of de integratie van houten elementen voor een zachtere uitstraling. De beglazing in hekjes of poortjes wordt steeds uitgevoerd in gehard glas. Voor slechtzienden is het belangrijk dat er een contrastmarkering aanwezig is, zodat zij niet tegen het glas kunnen botsen. Toegangscontrole moet niet alleen mooi zijn, maar vooral praktisch én veilig.

CONTROLESYSTEEM

Om de hierboven beschreven fysieke barrières te activeren, is er steeds een elektronische toegangscontrole vereist. In een openbaar gebouw staat gebruiksvriendelijkheid hierbij voorop: de bezoeker moet zichzelf efficiënt kunnen behelpen en duidelijk zien waar hij toegang kan vragen. Hierin zijn er vele opties mogelijk, gaande van tickets, elektronische badges (al dan niet met pincode), jetons en printbare barcodes tot biometrische oplossingen (vingerafdruklezers, irisscans). Hoewel biometrie duidelijk in de lift zit, is die door de variabiliteit van het publiek moeilijker te integreren bij openbare gebouwen. Het totaalconcept moet ook logisch zijn: het baat niet om een duur en verregaand systeem als vingerafdrukherkenning te gebruiken bij een goedkopere driepoottourniquet. Kaartlezers kunnen geïntegreerd worden in het toestel of er nadien op geplaatst worden. Systemen kunnen vrij gecombineerd worden naargelang van de noden en mogelijkheden.

INSTALLATIE & ONDERHOUD

Bij het installeren van een systeem moet er ook rekening gehouden worden met de verankering van de kasten in de vloer en de bekabeling (voor de voeding van het toestel én voor de kaartlezer) onder de vloer. Waar de kasten komen, mag er ook geen vloerverwarming of leidingen liggen. Ook aan de noodstroom of UPS (uninterruptible power supplies) en de koppeling aan de brandcentrale moet er gedacht worden. In geval van nood moeten de deuren automatisch opengaan. De machines hebben ook onderhoud nodig, aangezien het gemotoriseerde of mechanische toestellen zijn. De frequentie van onderhoud of herstellingen hangt af van het intensieve gebruik. Doorgaans is een toestel dat frequent gebruikt wordt, vijftien à twintig jaar operationeel. De omgeving van de toestellen heeft veel invloed op hun levensduur. Bij een verlaging van de sociale controle komt vandalisme vaker voor.

INTEGRATIE IN HET ONTWERP

Aangezien er niet één toverformule bestaat die integreerbaar is in alle projecten en ontwerpen, dient er dus steeds een totaalconcept op maat uitgewerkt te worden. Hoe vroeger architecten nadenken over de implementatie van de toegangscontrolesystemen in hun ontwerp, hoe meer keuze en mogelijkheden er zijn. In een later stadium slinken de opties en worden toegevingen onvermijdbaar. Vaak hebben de betrokken partijen ook andere eisen voor ogen: de facilitymanager wil een veilige site, terwijl de architect het esthetische aspect nastreeft en de opdrachtgever vooral een gebruiksvriendelijke doorloop beoogt.

Een eerste stap is om na te denken over de capaciteit en veiligheidseisen voor het gebouw. Bij het uittekenen van het project dienen dan in functie van de beschikbare oppervlakte en het budget de toestellen gekozen en de benodigde bekabeling in de vloer voorzien te worden. De connectie tussen de buitenste schil en de binnenkant van een gebouw is een belangrijke factor bij het uitwerken van een logisch concept. Alsmaar vaker worden (kantoor)gebouwen geleased, waardoor de uiteindelijke functie bij de bouw nog niet altijd bekend is. Een zo universeel mogelijk systeem voorzien is in dat geval interessant, al kunnen aanpassingswerken bij een herbestemming niet altijd worden uitgesloten.