Duurzaamheidseisen dwingen de doe-het-zelfsector tot actie
De roep om duurzaamheid klinkt luider dan ooit, ook in de doe-het-zelfsector. Consumenten eisen het, en de wetgeving stimuleert het. Hoe bewegen leveranciers en retailers zich door dit veranderende landschap? Dobbit Professional sprak met diverse koplopers en experts om de uitdagingen en kansen in kaart te brengen.
Weg met 'maken, verkopen, weggooien'
Olaf Zwijnenburg, sectormanager Retail en Groothandel bij Rabobank, stelt dat de traditionele 'maken, verkopen, weggooien'-aanpak niet langer houdbaar is. "De toenemende schaarste aan grondstoffen en de strengere wetgeving dwingen de sector ertoe om hergebruik en duurzame inkoop te prioriteren. Aangezien de productieketen de grootste milieu-impact genereert, is een fundamentele herziening van ontwerp- en productieprocessen noodzakelijk", beweert hij.
Concrete stappen naar circulaire businessmodellen
Een circulaire benadering, waarbij materialen en producten in de keten blijven en hergebruikt worden, is dus het uitgewezen pad. Er zijn verschillende manieren om deze transitie te realiseren. "Om te beginnen kan men overwegen om duurzaam in te kopen, wat erop neerkomt dat bedrijven kiezen voor leveranciers die circulaire productiemethoden hanteren en hergebruikte materialen gebruiken. Het ontwerpen van modulaire producten, die eenvoudig te demonteren en opnieuw te gebruiken zijn, het minimaliseren van verpakkingsmateriaal of het implementeren van herbruikbare alternatieven zijn andere maatregelen die men kan nemen. Daarnaast kunnen bedrijven klanten stimuleren om oude materialen en producten in te leveren voor recycling of hergebruik door middel van terugnamesystemen", aldus Zwijnenburg.
Ondernemers hebben bovendien de mogelijkheid om hun eigen onderneming te verduurzamen. "Dit kan bijvoorbeeld door zelf groene energie op te wekken, gebouwen energiezuiniger te maken, logistiek en transport te elektrificeren, en producten te vervaardigen uit duurzame of gerecycleerde materialen. Ook afvalreductie, bijvoorbeeld door tweedehands verkoop of recycling, speelt hierin een grote rol."
DIGITALISERING ALS MOTOR
Digitalisering is een onmisbare schakel in de circulaire transitie, doordat het bedrijven in staat stelt om, met behulp van kunstmatige intelligentie en datagestuurde systemen, voorraden, energieverbruik en transportstromen te optimaliseren. Door beter in te schatten wat wel en niet nodig is, kan verspilling aanzienlijk worden teruggedrongen. Slimme logistieke platforms dragen op zijn beurt bij aan efficiënter, CO2-arm transport.
Deze ontwikkeling geldt trouwens ook wat betreft de 'producttransparantie'. Consumenten verlangen steeds meer naar inzicht in de herkomst en duurzaamheid van de producten die ze kopen. Dit stelt retailers voor de uitdaging om duidelijke en betrouwbare productinformatie te verstrekken, bijvoorbeeld via digitale productpaspoorten en eco-labels.
Op 2 december 2024 werd een wet goedgekeurd die bepaalde ondernemingen verplicht om duurzaamheidsinformatie te publiceren
Wetgeving en verplichtingen
Zoals eerder aangegeven wint duurzaamheidswetgeving snel aan belang, en ook in België zijn er de afgelopen jaren enkele belangrijke ontwikkelingen geweest die de doe-het-zelfsector zullen beïnvloeden. Eén daarvan is de omzetting van de Europese Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) in nationale wetgeving. Op 2 december 2024 werd een wet goedgekeurd die bepaalde ondernemingen verplicht om duurzaamheidsinformatie op te stellen en te publiceren. Deze rapportage omvat Environmental, Social en Governance (ESG) thema's, zoals milieu-impact, sociale kwesties en goed ondernemingsbestuur.
Deze verplichting geldt voornamelijk voor grote ondernemingen die aan minstens twee van de volgende criteria voldoen: meer dan 250 werknemers, een balanstotaal van meer dan €20 miljoen, of een netto-omzet van meer dan €40 miljoen. Ook beursgenoteerde kmo's vallen onder deze verplichting, met rapportage die ingaat vanaf 2027 over het boekjaar 2026.
Hoewel kleinere kmo's dus niet direct onder de CSRD vallen, kunnen zij wel indirect worden beïnvloed. Grote ondernemingen kunnen namelijk informatie vragen over de duurzaamheidspraktijken van hun leveranciers, wat extra administratieve lasten met zich mee kan brengen. Om kmo's te beschermen tegen buitensporige rapporteringsverplichtingen, heeft de Belgische wetgeving specifieke waarborgen opgenomen. Zo is het grote ondernemingen verboden om 'assurance' (vergelijkbaar met een audit) te eisen op de informatie die kmo's aanleveren, en wordt het gebruik van de Vrijwillige Standaard voor Duurzaamheidsrapportage voor het MKB (VSME) aangemoedigd als informatie-maximum.
"Het aandeel intrinsiek gemotiveerde consumenten is vandaag de dag nog relatief klein"
Intergamma en Maxeda aan het woord
Wat er in theorie moet gebeuren, is inmiddels duidelijk. Maar hoe implementeren leveranciers en retailers deze nieuwe spelregels nu in hun dagelijkse praktijk? Maarten Ramp (Maxeda, het moederbedrijf van Brico en Praxis) en Margreeth Pape (Intergamma, het moederbedrijf van Gamma en Karwei) delen hun inzichten over deze verduurzamingsslag in de doe-het-zelfsector.
Hoe staat het vandaag met de aandacht voor duurzame producten binnen de doe-het-zelfmarkt?
Maarten Ramp: "De aandacht voor duurzame producten groeit al enkele jaren. In België wordt dit deels gestimuleerd door eco-cheques, terwijl in Nederland subsidieregelingen consumenten aansporen om te investeren in energiebesparende maatregelen zoals isolatie en waterbeheer. Hoewel de vraag aanwezig is, blijft het aandeel intrinsiek gemotiveerde consumenten vandaag de dag nog relatief klein. Prijs blijft in dat opzicht een belangrijke drempel."
Margreeth Pape: "De aandacht van consumenten neemt toe. Door de hoge energieprijzen zijn isolatie en andere energiebesparende maatregelen relevanter dan ooit."
Wat ondernemen jullie al op het vlak van duurzaamheid?
Maarten Ramp: "Momenteel zijn er zo'n tien kerninitiatieven ontwikkeld om onze CO2-voetafdruk tegen 2030 met 42% te verkleinen ten opzichte van 2020 en waarmee we tegen 2050 CO2-neutraal trachten te zijn. Meer dan 99% van onze uitstoot valt onder scope 3, wat betekent dat de grootste impact ligt bij de productie en het gebruik van onze producten. Daarom werken we nauw samen met leveranciers om verduurzaming te realiseren. Dit is ook verankerd in ons inkoopbeleid: naast prijs en kwaliteit selecteren we leveranciers op hun duurzaamheidsprogramma’s en aanbod van duurzame producten."
Margreeth Pape: "Wij benaderen duurzaamheid vanuit vijf belangrijke invalshoeken:
- Duurzamere producten en materialen: In de komende jaren verwachten we verdere noviteiten binnen de industrie. De focus van onze inkoop ligt steeds meer op duurzame alternatieven, maar hiervoor is een breed aanbod nodig. Daarom stimuleren we actief de ontwikkeling van duurzame producten binnen de sector.
- Consumenten ondersteunen bij verduurzaming: Klanten helpen bij het maken van duurzame keuzes is voor ons belangrijk, evenals het aanbieden van praktische maatregelen die energie besparen, zoals woningisolatie.
- Verlenging van de levensduur: Door diensten als gereedschapsverhuur aan te bieden, dragen we bij aan een efficiënter gebruik van producten en het verminderen van grondstoffenverspilling.
- Duurzaam bedrijfsmanagement: Onze CO2-uitstoot wordt verminderd door het optimaliseren van energieverbruik en het terugdringen van fossiele brandstoffen in de logistiek. Intergamma is de eerste doe-het-zelfretailer in de Benelux met erkende klimaatdoelen volgens het Science Based Targets initiative (SBTi). We liggen goed op schema om de uitstoot tegen 2030 met minimaal 50% te reduceren en lopen voor op onze doelstellingen richting een reductie van 90% of meer.
- Sociale duurzaamheid: Het zorgvuldig omgaan met zowel medewerkers als leveranciers is voor ons van groot belang. Sociale duurzaamheid is dan ook een integraal onderdeel van ons beleid."
Hoe belangrijk is transparantie en hoe gaan jullie om met duurzaamheidsrapportages?
Maarten Ramp: "Transparantie wordt steeds belangrijker. Enerzijds moeten we zelf rapporteren, anderzijds willen we inzicht krijgen in de duurzaamheidsinspanningen van onze leveranciers. Maxeda voldoet aan de CSRD-rapportageverplichtingen en heeft een dubbele materialiteitsstudie uitgevoerd om de relevante duurzaamheidsstandaarden te bepalen. Daarnaast hanteren we al jaren strikte sociale eisen voor leveranciers, vooral in risicolanden. Fabrieken moeten een Amfori BSCI-audit kunnen voorleggen, waarin onder andere gecontroleerd wordt op eerlijke lonen, veilige werkomstandigheden en de afwezigheid van kinderarbeid. De nieuwe CSRD- en EUDR-regelgeving legt bovendien strengere eisen op, zoals volledige traceerbaarheid van materialen als hout."
Margreeth Pape: “Transparantie in de keten is cruciaal, maar ook complex. Hiervoor is intensieve samenwerking met leveranciers en fabrikanten wereldwijd nodig. Europese regels stellen hoge eisen, en zonder goede samenwerking kunnen we niet alle benodigde gegevens inzichtelijk krijgen. Leveranciers zijn in dat opzicht onmisbare partners."
Welke SDG’s zijn het meest relevant voor de doe-het-zelfsector?
Maarten Ramp: "Onze tien duurzaamheidsinitiatieven zijn zorgvuldig afgestemd op de relevante Sustainable Development Goals (SDG's), met bijzondere aandacht voor SDG 12 (Duurzame consumptie en productie) en SDG 13 (Klimaatactie). Zo streven we met ons verpakkingsbeleid naar het minimaliseren van verpakkingsmateriaal, het gebruik van gerecycled materiaal en het vermijden van plastic. Ons houtbeleid, waarbij meer dan 95% van het hout FSC- of PEFC-gecertificeerd is, draagt bij aan zowel SDG 12 en SDG 13, als aan SDG 1 (Geen armoede) en SDG 15 (Leven op land), aangezien FSC-certificering sociale en ecologische aspecten van bosbouw meeneemt."
Margreeth Pape: “We gebruiken niet specifiek de SDG’s. Onze voortgang maken we inzichtelijk aan de hand van de pijlers van onze duurzaamheidsstrategie. Dit publiceren we duidelijk in ons duurzaamheidsrapport en op onze website."
Hoe werken leveranciers en retailers samen aan verduurzaming?
Maarten Ramp: "Binnen de sector bestaan verschillende samenwerkingsverbanden die duurzaamheid stimuleren. Een belangrijk initiatief is de samenwerking binnen de European DIY Retail Association (EDRA), waar retailers en leveranciers gezamenlijk werken aan uniforme CO2/Scope3-rapportage voor leveranciers. Dit voorkomt dat leveranciers met uiteenlopende eisen geconfronteerd worden en zorgt voor betere data-uitwisseling. In Nederland is er een standaard voor duurzame verpakkingen ontwikkeld, die retailers en leveranciers helpt verpakkingen te optimaliseren en te verduurzamen. Verder werken we via GS1 aan de standaardisatie van duurzaamheidsdata in productdatabases, zodat bedrijven op een uniforme manier informatie kunnen delen over CO2-uitstoot en andere duurzaamheidsparameters."
Margreeth Pape: "We werken intensief samen met leveranciers en fabrikanten om duurzame producten te ontwikkelen en zetten in op Europese en wereldwijde samenwerking met andere grote dhz-retailers en leveranciers om sectorbrede standaarden te ontwikkelen. Deze standaarden zorgen voor een uniforme en transparante manier om de duurzaamheidsimpact van producten in kaart te brengen. Duidelijke Europese richtlijnen helpen ons effectief verduurzaming te realiseren."
