Niet naleven service-intervallen filters kan voor veel problemen zorgen

Do’s-and-don’ts bij het vervangen van autofilters

Filters zijn niet de mechanisch meest complexe onderdelen in een wagen. Maar wel cruciaal voor een goed functioneren van verschillende systemen: van het spinnen van de motor tot het creëren van een gezond binnenklimaat. Het is dus belangrijk ze op tijd te vervangen, ook als het voertuig in kwestie weinig kilometers maakt. De gevolgen kunnen immers enorm duur zijn. We overlopen waar de belangrijkste filters zich bevinden, wat hun functies zijn en hoe u ze volgens de regels van de kunst vervangt.

Soorten autofilters

Interieurfilter

De interieurfilter heeft de taak om iedereen in het voertuig te beschermen tegen vervuilingen en pollen die via het ventilatiesysteem de wagen binnenkomen. Daarnaast moet de interieurfilter het aircosysteem vrijwaren van contaminatie, de belasting op de ventilatoren verlagen en het interieur langer proper houden. Een niet te onderschatten takenpakket.

Idealiter vervang je de interieurfilter bij elke wissel van seizoen. In de winter zal er een hogere concentratie aan partikels in de lucht zitten, zoals fijn stof. In de lente is er dan weer een maximale verspreiding van pollen. In de zomer zal er, als het droog is, veel stof de wagen binnenkomen. In de praktijk is dit echter onhaalbaar, maar het moet zeker jaarlijks gebeuren.

Daarom wordt er veel aandacht besteed aan technologie die een breed vangnet biedt voor al deze types vervuiling. Er wordt onder andere gebruikgemaakt van actievekoolstoffilters en HEPA-filters. Die laatste zijn vooral interessant voor elektrische voertuigen die nog minder naar de werkplaats komen.

Brandstoffilter

De brandstoffilter speelt een cruciale rol in de prestaties van de motor. Hij werpt een barrière op tegen onzuiverheden en waterresidu die de injectoren onherroepelijk zouden beschadigen, met hoge onderhoudskosten tot gevolg. Bij de keuze voor een brandstoffilter is zijn capaciteit om water af te scheiden een belangrijke factor, zeker in de winter. Waterresidu kan dan immers aanvriezen.

Tweede aandachtspunt is de compatibiliteit met biodiesel. Daarin zit een hoger percentage aan water en bacteriën die op termijn kunnen uitgroeien tot een slurry die de motor blokkeert. Hoewel Europese regelgeving (EN 590) de aanwezigheid beperkt tot 200 ppm, krijgt de brandstoffilter het soms zwaarder te verduren. De nieuwste modellen van brandstoffilters kunnen bovendien uitgerust worden met sensoren om de temperatuur en de aanwezigheid van water te controleren. Of met een elektrisch verwarmingselement om de motor in koude periodes makkelijker te laten starten.

Oliefilter

De oliefilter bevindt zich in het smeersysteem van de motor. Hij moet onzuiverheden en partikels die zich in de motorolie bevinden verwijderen. Zonder zouden deze partikels, die ontstaan door de beweging van mechanische onderdelen of door olie van inferieure kwaliteit, snel schade berokkenen aan de motor. De oliefilter is dus essentieel om de onderdelen van de motor te beschermen tegen corrosie en optimaal te laten presteren.

Gebruik voor oliefilters altijd een nieuwe O-ring en laat geen oude olie staan

Daarnaast helpt de oliefilter mee de werkingstemperatuur te beheersen. Wrijving tussen componenten kan immers leiden tot oververhitting. Het gaat vaak om cartridges, een module in aluminium of kunststof waarbinnen het filtermedium zich bevindt. Een alternatief zijn spin-onfilters, die bestaan uit een metalen behuizing met het filtermateriaal in.

Verder zijn oliefiltratiesystemen uitgerust met bijkomende veiligheidsoplossingen om de motor te beschermen:

• Terugslagklep: verhindert dat de oliefilter en het oliecircuit zouden leeglopen, nadat de motor is uitgeschakeld.
• Bypassklep: wanneer de filter niet volgens vaste intervallen vervangen wordt of de oliedensiteit aanzienlijk toeneemt door lage omgevingstemperaturen, kan de oliefilter verstoppen. De bypassklep laat echter altijd een kleine hoeveelheid smeermiddel passeren door het systeem, zonder langs de filter te passeren, zodat de mechanische componenten van de motor goed gesmeerd blijven.

Transmissiefilter

Ook de versnellingsbak, zowel de automatische als de standaard handgeschakelde versnellingsbak, krijgt zijn eigen filter. Die is in grote lijnen te vergelijken met de oliefilter. Bij een automatische versnellingsbak speelt transmissievloeistof een fundamentele rol: ze smeert de versnellingen van het voertuig en voorkomt oververhitting, waardoor een optimale werking wordt gegarandeerd.

Ook bij een standaard versnellingsbak draagt de juiste smering bij aan een langere levensduur van de onderdelen. De olie wordt via een pomp uit het carter gezogen, gaat door de filter en wordt verdeeld over de transmissieonderdelen, waaronder de versnellingen en de versnellingshendel. Door de wrijving tussen deze onderdelen komen er voortdurend deeltjes vrij in het smeercircuit, waardoor een zeer efficiënte filter essentieel is om gevoelige onderdelen zoals de pomp, hydraulische kleppen en contactoppervlakken te beschermen.

Hoewel fabrikanten vaak geen exact interval voorschrijven voor de vervanging van de transmissiefilter, is het toch sterk aan te raden dit goed op te volgen. Een goed onderhouden transmissiefilter zorgt ervoor dat de onderdelen van beide types versnellingsbakken veel langer meegaan en vermijdt dure schade als de magische grens van 150.000 km overschreden is.

Luchtfilter

Luchtfilters, ten slotte, zijn een onmisbaar onderdeel, omdat ze de lucht zuiveren die de verbrandingskamer binnenkomt. Dit zuiveringsproces verbetert de verbranding in de motor aanzienlijk en vermindert tegelijkertijd het totale brandstofverbruik. Zonder de bescherming van de luchtfilter zou de motor kwetsbaar zijn voor onzuiverheden (zoals stof en zand) en sneller verslijten. Deze verontreinigingen kunnen resulteren in verstoppingen in vitale onderdelen als kleppen en injectoren, met hoge kosten tot gevolg.

Bovendien zou het ontbreken van een betrouwbare luchtfilter het delicate evenwicht tussen de lucht- en brandstofverhoudingen verstoren. De motor zou een veel grotere luchttoevoer krijgen dan de bijbehorende brandstoftoevoer, waardoor de regeleenheid dit zou moeten compenseren door meer brandstof toe te voeren. Deze onbalans kan leiden tot verminderd motorvermogen, verhoogd brandstofverbruik en een daaropvolgende toename van de uitstoot. Een verstoorde luchthuishouding heeft ook een enorme impact op de werking van de turbo.

Nieuwe filters
Met de komst van elektrische wagens is er een extra interieurfilter bijgekomen. Die krijgt een plaats aan de koelluchtinlaat van hoogspanningsbatterijen in hybride en volledig elektrische voertuigen. Een interieurfilter daar moet het batterijpakket schoon helpen houden. Hoe minder stof er zich ontwikkelt, hoe minder warmteontwikkeling er zal plaatsvinden.
Een tweede ‘nieuwkomer’ is een speciaal type transmissiefilter voor een Haldex-koppeling, een systeem dat zich tussen twee- en vierwielaandrijving bevindt. De bewegende delen in deze Haldex-koppeling worden gesmeerd door olie. Olie heeft de eigenschap vuil op te nemen dat door slijtage ontstaat, zoals koppelingsresten en metaaldeeltjes. De filter zuivert de olie van deze onregelmatigheden voor een optimale werking.

Opvolging van filters

Afgaan op het uiterlijk is geen goed idee wanneer een filter aan vervanging toe is. Langs buiten zien nieuwe filters er allemaal wel ongeveer hetzelfde uit. Maar als ze intern niet over de correcte specificaties (drukcontrole, hoeveelheid en type filtermedium, lekbescherming, afdichting …) beschikken, zoals opgegeven door de constructeur, dan zal dit leiden tot slijtage en verminderde voertuigprestaties, zoals druk- en vermogensverlies. De filter moet echt ontwikkeld zijn voor de toepassing in kwestie.

Om te weten of een filter nu wel of niet aan vervanging toe is, kan zijn ‘uiterlijk’ je veel vertellen

Maar om te weten of een filter nu wel of niet aan vervanging toe is, kan zijn ‘uiterlijk’ je net wel veel vertellen (behalve bij de brandstoffilter, die vaak uit het zicht zit en een niet-doorzichtige behuizing heeft). Het is daarom aangeraden om als een auto binnenkomt voor een routinecontrole of geplande inspectie de filters te controleren. Goede visuele indicatoren zijn:

• Interieurfilter: donker en vuil oppervlak, aanwezigheid van vervuiling en verstoppingen;
• Oliefilter: olievlekken onder de auto, gezwollen filterhuis;
• Transmissiefilter: kleur (en geur) van de transmissievloeistof, vreemde geluiden;
• Luchtfilter: aanwezigheid van stof, vuil of gruis, vies uitzien, tekenen van verstopping.
  
  

Waarschuwingen en foutmeldingen kunnen via diagnoseapparatuur uitgelezen worden, maar er zullen ook zichtbare aanwijzingen zijn dat de filterfunctie niet langer kan worden gegarandeerd en de filter dus aan vervanging toe is. Volg voor elke filter de specificaties van de producent nauwgezet op. Respecteer altijd het aangegeven draaimoment.

Interieurfilter

Hoewel de standaardregel voor vervanging één keer per jaar is, moet dit in bijzonder stoffige omgevingen zelfs vaker gebeuren, omdat de slijtage versneld wordt. De bestuurder kan tijdens het rijden allergiesymptomen ontwikkelen of vermoeidheid en verminderde concentratie ervaren. Andere aanwijzingen dat vervanging nodig is, zijn onder meer een aanzienlijke verslechtering van de luchtkwaliteit, onaangename geuren of pollenpartikels in de cabine, evenals slecht zicht door condensatie op de voorruit en zijruiten. Of er worden ongebruikelijke geluiden of lekken vastgesteld tijdens het gebruik van de airco of de ventilator.

Brandstoffilter

Als de brandstoffilter verstopt is, gaat er onvoldoende brandstof naar de motor. In moderne auto's detecteert de regeleenheid het probleem van brandstoftekort en gaat het motorwaarschuwingslampje branden. Meestal worden de symptomen van een verstopt brandstoffilter snel duidelijk: vermogensverlies, moeite met accelereren, startproblemen, verhoogd brandstofverbruik en schokken van de wagen.

Moderne brandstoffen (biodiesel of benzine met ethanol) zorgen voor veel meer vervuiling. Zo kunnen er bacteriën in groeien. De vervanging van brandstoffilters kan dus best elk jaar gebeuren. Belangrijk daarbij is de ontluchting. Zoek de ontluchtingsbout op het filterhuis en draai die een paar slagen los. Pomp de brandstof en wacht tot er bellenvrije brandstof uitkomt. Draai dan de schroef weer dicht en herhaal dit voor elke filter (voorfilter, fijnfilter).

Oliefilter

Met name voor de oliefilter is het raadzaam om de intervallen korter te houden dan wat de autofabrikant aangeeft en wat de filterfabrikant aanbeveelt. Dat heeft alles te maken met de bypassklep. Als de oliefilter volledig verzadigd is en niet vervangen wordt, vloeit er ongefilterde olie door de motor, wat gevaarlijk kan zijn. Als een voertuig vaak korte afstanden rijdt, wat eigenlijk geldt voor de meeste automobilisten, zal dit leiden tot een verhoogde degradatie van de olie. Korte ritten vervuilen de olie dus meer.

Een goede indicatie is de toestand van de afgevoerde motorolie (diepzwarte kleur of lage viscositeit van de motorolie, zoals een dunne vloeistof die bijna op water lijkt). Wanneer oliefilters verstopt raken door een te late vervanging:

• zijn er olievlekken onder het voertuig te zien;
• kan oververhitting van de motor worden waargenomen;
• is er sprake van overmatig olieverbruik;
• gaat het oliedrukwaarschuwingslampje branden en blijft het branden.
  
  

Luchtfilter

De levensduur van de luchtfilter wordt aangegeven in de handleiding en mag niet worden overschreden, zeker bij korte ritten. Bij moderne auto's met automatische diagnose geeft een filtersymbool aan dat de luchtfilter verstopt is. Als dit symbool gaat branden, is er een probleem met de inlaatlucht en moet de filter in de meeste gevallen worden vervangen.

Opgelet: de luchtfilter kan vochtig worden wanneer de wagen vooral korte ritten onderneemt. Dat maakt hem zwaarder, waardoor er minder lucht door kan met alle gevolgen van dien. Een oorzaak die niet altijd makkelijk te achterhalen is door die gevolgschade. Als het waarschuwingslampje van de luchtfilter gaat branden, is het vaak al te laat.

De luchtfilter kan vochtig worden wanneer de wagen vooral korte ritten onderneemt. Dat maakt hem zwaarder, waardoor er minder lucht door kan

De gevolgen van een te laat vervangen luchtfilter zijn:

• Verstopte luchtfilters verminderen de prestaties en betrouwbaarheid van de motor merkbaar. Het brandstofverbruik stijgt en de uitstoot neemt toe.
• Bij dieselmotoren kan zwarte rookvorming ontstaan door onvolledige verbranding.
• Extreme hoeveelheden resten, zoals vuil, bladeren, schimmel, stof of vocht, zijn zichtbaar in de filter en de behuizing.

Checklist bij vervangen filters
• Diagnose: visuele inspectie filter en filterhuis
• Juiste filter selecteren via VIN/type
• Voorbereiding: reiniging en veiligheidsmaatregelen
• Demontage oude filter
• Plaatsen nieuwe filter volgens instructies fabrikant
• Controle passing en afsluitingen
• Werkorder aanvullen, service-indicator resetten indien nodig

Aandachtspunten bij de vervanging

Voor elke filter geldt dat je, zoals hierboven al aangegeven, altijd filters kiest die ontwikkeld zijn voor de toepassing in kwestie en die voldoen aan de eisen van de constructeur. Volg ook altijd de aanbevelingen van de filterproducent nauwgezet op om de filter te vervangen.

Nog een extra aandachtspunt voor dieselfilters: de nieuwste hogedrukdieselmotoren zijn aanzienlijk minder tolerant ten opzichte van slechte of verwaarloosde brandstoffiltervervangingen dan benzinemotoren. Een klein gruisdeeltje of een teveel aan water kan schade veroorzaken aan de hogedrukbrandstofpomp en de brandstofinjectoren, wat kan leiden tot hoge reparatiekosten. Het regelmatig vervangen van de brandstoffilter in dieselwagens is dus essentieel, net als een correcte ontluchting. Waak er ook nadrukkelijk over dat er geen vreemde voorwerpen in het brandstofsysteem terechtkomen tijdens het vervangen van de filter.

Gebruik voor oliefilters altijd een nieuwe O-ring en laat geen oude olie staan. Blaas luchtfilters niet uit met perslucht. Wel moet er na de vervanging altijd een diagnostische reset gebeuren door middel van een diagnoseapparaat of door de batterij een aantal minuten te ontkoppelen.

Respecteer bij de interieurfilter de correcte luchtstroomrichting.

Met medewerking van Champion, Febi en UFI Filters