ZES OVERWEGINGEN BIJ DE KEUZE VAN HET BEKISTINGSSYSTEEM
Woningbouw vraagt aandacht voor zowel efficiëntie als esthetiek
Beton is zowel uit de utiliteitsbouw als uit de woningbouw niet meer weg te denken. Funderingen, kolommen, balken en vloeren worden in gietbeton uitgevoerd en dat moet bekist worden. In dit artikel bespreken we een aantal belangrijke overwegingen bij de keuze van het bekistingssysteem, van praktische beperkingen op de werf tot de esthetische eisen voor het eindresultaat.
efficiëntie & functionaliteit
Woningbouw is moeilijk te vergelijken met utiliteitsbouw. Werven zijn kleiner, vaak moeilijker toegankelijk en minder uitgerust. Er komen minder verschillende vakmannen aan te pas en de verschillende bouwfases volgen elkaar sneller op. Het is dus belangrijk om een efficiënt en eenvoudig systeem te kiezen. Dat wil dus zeggen: met minder arbeid een snellere plaatsing garanderen, waardoor er sneller kan worden gebetonneerd.
1. Hanteerbaarheid
Niet elke werf is voorzien van een torenkraan. In dat geval is het dus belangrijk dat bekistingselementen gemakkelijk hanteerbaar zijn. Ze mogen niet te zwaar zijn, noch mogen ze te grote afmetingen hebben.
Fabrikanten van systeembekisting komen hieraan tegemoet door panelen met aluminium of zelfs kunststof kaders te produceren. Beiden zijn aanzienlijk lichter dan de traditionele panelen met stalen kader en kunnen bijgevolg eenvoudig manueel geplaatst worden. Twee arbeiders volstaan doorgaans om de panelen te dragen en plaatsen.
Ook het plaatmateriaal van deze bekistingssystemen wordt trouwens steeds vaker aangepast. Zo zorgen kunststof platen, in vergelijking met de gangbare houten multiplex beplating, voor een verdere beperking van het gewicht. Panelen die volledig uit kunststof vervaardigd worden, wegen soms niet meer dan 25 kg en kunnen zelfs door één persoon geplaatst worden. Daarbovenop is het bij sommige producenten ook op vlak van prijs een stuk aantrekkelijker.
Vooral bij woningbouw is eenvoud van de montage een belangrijke meerwaarde
Een andere optie is om te werken met een verloren bekisting. In dat geval wordt de bekisting - afhankelijk van de toepassing - opgebouwd uit bijvoorbeeld isolatiemateriaal en blijft ze na het storten in het bouwwerk aanwezig. Gezien het gebruikte materiaal zijn ook deze elementen licht en eenvoudig hanteerbaar. Er zijn systemen voor vloeren, wanden, funderingsplaten, balken enzovoort.
2. Eenvoud van montage
Manuren en vertragingen zijn twee grote kostenposten op de werf. Hoe sneller een bekistingssysteem gemonteerd kan worden en hoe minder gespecialiseerd personeel daarvoor nodig is, hoe beter. Zeker in kleinschalige projecten zoals de woningbouw is eenvoud van montage een belangrijke meerwaarde, al mag ook het belang van vertrouwdheid met het systeem niet onderschat worden.
Innovaties in de klem- en verankeringstechnieken zorgen ervoor dat systeembekistingen steeds sneller gemonteerd kunnen worden. Bekistingen met een eenzijdige ankertechniek zijn bijvoorbeeld eenvoudig door één persoon te bedienen en ook systemen met een 'parkeerstand' voor de ankers of aanduidingen voor een betrouwbare instelling van de wanddikte dragen bij aan een snelle en efficiënte montage. Deze techniek is vooral in de woningbouw van vandaag een meerwaarde, vermits er weinig repetitie is bij de verschillende projecten.
Verloren bekistingssystemen zorgen bijna per definitie voor een reductie van de montagetijd. Zij worden namelijk geprefabriceerd en volledig aangepast aan de gewenste betonkerndiktes op de werf afgeleverd. Er moet met andere woorden niets meer afgesteld worden. De verschillende elementen moeten enkel met elkaar verbonden worden, bijvoorbeeld door verlijming. Daarvoor is er geen gespecialiseerd personeel nodig. De grootste tijdwinst behaalt men met deze systemen echter nadien: omdat de bekisting deel van de constructie blijft uitmaken, wordt de demontagetijd volledig geëlimineerd. Er moet niet ontkist worden en in veel gevallen is er al een afwerkingslaag voorzien.
3. Logistiek
Het gebruik van een bekistingssysteem houdt ook een aantal logistieke aspecten en overwegingen in. Bij systeembekistingen zijn dat onder andere opslag, transport en onderhoud; bij een verloren bekisting is transport de belangrijkste post. Om onder andere de opslag- en transportkosten van een systeembekisting te reduceren, wordt vooral de stapelbaarheid van de panelen geoptimaliseerd. Uitstekende onderdelen zoals ankermoeren kunnen daarvoor bijvoorbeeld in het kader geïntegreerd worden.
De keuze van de beplating heeft dan weer een belangrijke invloed op de onderhoudskosten van het systeem. Een inox beplating is aan elkaar gelast, waardoor ze bij beschadiging - net als stalen en aluminium platen - niet zomaar hersteld kan worden. Door de coronacrisis hebben heel wat fabrikanten problemen met het verkrijgen van grondstoffen. Door deze mindere toelevering van materialen zal ook de prijs van de bekistingssystemen gaan stijgen. Ook dit zal dus in de toekomst mogelijks de keuze van de beplating beïnvloeden.
Deze evolutie kan ervoor zorgen dat het verhuursysteem van dergelijke bekistingen aan herziening toe is. In veel gevallen wordt een systeembekisting namelijk nog steeds verhuurd, wat de logistieke problemen zoals opslag en onderhoud voor de ondernemer zelf helemaal tenietdoet én het laat toe om een oplossing op maat van het project te gebruiken. Aannemers die regelmatig betonwerken uitvoeren, kunnen wel tot een aankoop overgaan. In dat geval gelden niet alleen bovengenoemde overwegingen, maar is ook de modulariteit van het systeem een belangrijk aandachtspunt. Met een modulair systeem kan immers zowat alles bekist worden, en panelen kunnen doorgaans zowel horizontaal als verticaal toegepast worden. Een uitgekiende en gevarieerde keuze van formaten zorgt dan dat er zo min mogelijk extra elementen bij gehuurd moeten worden.
ESTHETIEK
Beton is vandaag veel meer dan enkel een structureel materiaal. Denk maar aan betonnen wanden die bloot worden gelaten. De keuze van het beton is daarin van groot belang, maar ook de bekisting kan een impact hebben op het eindresultaat. Het gebruik van een verloren bekistingssysteem is voor dit type opdrachten quasi uitgesloten. Aangezien de bekisting hier niet verwijderd wordt, is het nu eenmaal onmogelijk om er betonnen zichtmuren of -kolommen mee te realiseren. Enkel voor betonvloeren met esthetische functie is het gebruik van een verloren bekisting wel mogelijk.
NORMEN EN WETTEN
Talloze wetten en normen, vaak bepalen ze de hele voorbereiding van het project. Zo is een van de belangrijkste normeringen in de woningbouw natuurlijk de BEN-normering van 2021, die eist dat nieuwe woningen quasi energieneutraal zijn. Elke stap in het bouwproces wordt dan ook met het vergrootglas bekeken en dus kan ook de bekisting er niet aan ontsnappen, denk bijvoorbeeld aan het mogelijke valgevaar. De belangrijkste normering voor bekisting is ongetwijfeld de toleranties op de doorbuiging van de bekisting volgens DIN1820. De doorbuiging van het uiteindelijke betonoppervlak moet voldoen aan wat in het lastenboek is voorgeschreven. Een zeer belangrijke factor is natuurlijk de consistentieklasse en welke betondrukken hieruit voortvloeien. De keuze van bekisting wordt dus ook door deze normering bepaald.
4. Naden
Dient een betonwand, naast een structurele, ook een esthetische functie te vervullen, dan zijn onder andere de naden een belangrijk aandachtspunt. In de meeste gevallen zal men daarbij streven naar een naadloos resultaat, al zijn er ook projecten waarin een bepaald patroon wordt nagestreefd.
Naast de keuze van beton speelt ook de bekisting een grote rol in de esthetiek
In het eerste geval maakt men het best gebruik van grootvlakpanelen met een stalen, aluminium of inox beplating. Zelfs wanneer zij niet volstaan om de volledige wand naadloos uit te voeren, zal de aftekening van de naden tot een erg fijn lijntje beperkt blijven. Worden de naden zelf als esthetisch element opgenomen, door er bijvoorbeeld een patroon mee te vormen of door ze specifiek af te stemmen op andere ruimtelijke aspecten, dan zijn vooral de planning voordien en een minutieuze opvolging van het montageplan van belang.
5. Ankerpunten
Een ander aandachtspunt bij zichtwanden is de zichtbaarheid van ankerpunten. In grote projecten, bij enorme betonwanden, krijgen deze weliswaar al eens een esthetische functie, maar in de woningbouw zijn ze over het algemeen toch ongewenst.
Verschillende fabrikanten van systeembekisting bieden daarvoor systemen aan waarbij de onderste rij spanstaven zich helemaal onderaan in de wand bevindt en de bovenste over de wand heen gaat.
De onderste ankerpunten kunnen dan weggewerkt worden in de afwerkvloer of achter de plint, zodat men een volledig ankervrije wand bekomt.
6. Oppervlakteafwerking
Wordt het beton bloot gelaten, dan is uiteraard ook het oppervlakteresultaat van groot belang. Daarin speelt zowel de betonsamenstelling als de beplating van de systeembekisting een belangrijke rol. De laatste innovatie op dat vlak zijn speciale kunststof huiden die zorgen voor een perfect glad betonresultaat.
Daarnaast bestaan er nu ook systemen die een gemagnetiseerde inoxplaat hebben als huidplaat. Zo kan een perfect gladde zichtbeton gegoten worden en kunnen via magneten tevens allerhande zaken - zoals inbouwdoosjes voor elektriciteit - aan de kist bevestigd worden.
