Ook in het voorjaar al waakzaamheid nodig voor onverwachte schommelingen in zonneproductie

Voor het tweede jaar op rij bestaat de kans dat ons energiesysteem de volgende maanden op dagen met veel hernieuwbare energie en weinig verbruik onder druk zal staan. Dat blijkt uit de publicatie van de zomeroutlook waarin Elia de exportnoden voor de volgende maanden in kaart brengt. Er is op de Belgische daken ongeveer 11,4 GW aan zonnepanelen geïnstalleerd. Dat is 4 GW meer dan twee jaar geleden en 1,4 GW meer dan vorig jaar. Dat kan op zonnige dagen met weinig verbruik voor overschotten van stroom zorgen. De markt kreeg deze informatie zodat zij zich voldoende kunnen voorbereiden. Elia roept hen op om waakzaam te zijn. Meer flexibiliteit, waarbij we ons verbruik aanpassen aan momenten waarop er veel (goedkope) energie beschikbaar is blijft dringend noodzakelijk.

Een risico van stabiliteit van het net, niet van bevoorrading

In de zomeroutlook duikt het probleem van incompressibiliteit of overproductie op. Dat betekent dat de productie van elektriciteit veel hoger is dan de vraag en we grote overschotten van elektriciteit zien.

Het fenomeen kan zich voordoen wanneer er een verkeerde inschatting is gebeurd van de weersomstandigheden (en dus de beschikbaarheid van hernieuwbare energie), maar ook wanneer er weinig verbruik is en heel veel productie (vooral in de zomer tijdens weekend- en feestdagen).

Op dit moment hebben we in België 11,4 GW aan zonnepanelen geïnstalleerd. Op piekmomenten kunnen die tot 9 GW stroom produceren

Vorig jaar was waakzaamheid vooral nodig tijdens de zomer, dit jaar is dat ook al het geval in het voorjaar. Belangrijkste reden is de stijging van geïnstalleerde capaciteit van zonnepanelen. Op dit moment hebben we in België 11,4 GW aan zonnepanelen geïnstalleerd, het merendeel daarvan ligt decentraal verspreid.

Op piekmomenten, afhankelijk van de oriëntatie en andere technische beperkingen kunnen die tot 9 GW stroom produceren.

De kleinste afwijking van de weersvoorspellingen heeft daardoor meteen een grote impact op het evenwicht tussen vraag en aanbod. Dat kan voor negatieve prijzen zorgen en wanneer het onevenwicht langer blijft duren kan dit een frequentiestijging tot gevolg hebben in België en de ons omringende landen. Dat heeft een effect op het hele Europese systeem en moet dus vermeden worden. 

De markt speelt eerst zijn rol ...

In eerste instantie is het aan de marktpartijen om voor het evenwicht tussen vraag en aanbod te zorgen. Elia voorziet hen van alle nodige informatie om zich voor te bereiden. Deze zomeroutlook geeft hen een eerste zicht op de uitdagingen. Elia volgt de situatie nauwgezet op en wanneer er meer actuele en relevante informatie beschikbaar is wordt dit meteen met hen gedeeld (via market messages en waarschuwingen).

Op de onevenwichtsmarkt verwachten we ook periodes met (sterke) negatieve prijzen. Marktpartijen worden dan vergoed om productie af te schakelen of verbruik te activeren. 

... daarna kan Elia ingrijpen indien nodig

Wanneer het evenwicht niet door de marktpartijen zelf kan hersteld worden, kan Elia tussenkomen door allerhande door de markt aangeboden klassieke flexibiliteitsproducten in te schakelen, waaronder ook de offshore windparken. In tweede instantie kan Elia de hulp inroepen van transmissienetbeheerders in het buitenland.

In uitzonderlijke omstandigheden zou Elia kunnen overgaan tot de afschakeling van de grotere zonneparken of windparken op land, ook diegene die op de netten van de Belgische distributienetbeheerders zijn aangesloten (maar niet van residentiële klanten).

Flexibiliteit als dringende oplossing op termijn

Incompressibiliteit zal in de toekomst steeds vaker voorkomen. Het is daarom belangrijk om voldoende flexibiliteit in het systeem te activeren. Dat zal ons helpen om plotse fenomenen op te vangen (wanneer bijvoorbeeld weersvoorspellingen fout zitten) maar ook om met periodes van weinig verbruik en veel hernieuwbare productie (momenteel vooral op zonnige dagen tijdens de lente en de zomer) om te gaan.

Door ons verbruik af te stemmen op het moment waarop er veel (goedkope) hernieuwbare energie beschikbaar is, wint niet alleen het systeem maar vooral ook de consument. 

Zo beloont een dynamisch contract bijvoorbeeld consumenten die hun verbruik aanpassen aan de beschikbaarheid van (goedkope) hernieuwbare energie, maar ook het aansturen van zonnepanelen op dergelijke momenten kan opportuniteiten bieden.

Daarnaast ziet Elia nieuwe producten van leveranciers en flexibiliteitsaanbieders op de markt verschijnen, die gedecentraliseerde flexibiliteit activeren door consumentengedrag te beïnvloeden.

Zo is het al mogelijk om een wagen goedkoper op te laden in periodes van veel hernieuwbare energie. Denemarken werkt zelfs aan een systeem waarbij elk apparaat met een elektriciteitsteller, zoals een EV-lader, zijn eigen elektriciteitsleverancier kan hebben (de zogenaamde supply split).

Om deze ontwikkelingen verder te ondersteunen en te faciliteren, zal Elia nauw blijven samenwerken met distributienetbeheerders, leveranciers, regelgevers, sectororganisaties en overheden om bestaande barrières weg te werken en een efficiënt marktontwerp te implementeren.